◀️ کشف نخستین رژ لب جهان متعلق به ۳۶۰۰ سال پیش در جنوب ایران

🔹باستان شناسان در میان آثار تاریخی به دست آمده در منطقه جیرفت در استان کرمان ، یک ویال کوچک کشف کرده‌اند که می‌گویند حاوی یک محصول آرایشی قرمز تیره به رنگ لب است.

🔹تجزیه و تحلیل شیمیایی ماده بجا مانده در داخل این ویال از جنس کانی کلینوکلر، نشان می‌دهد که احتمالا ایرانیان در عصر برنز نخستین اختراع‌کنندگان رژ لب بوده‌اند.

⬅️ محققان با بهره‌گیری از روش‌های تابش پرتو ایکس و طیف‌سنجی جرمی ماده به این نتیجه رسیدند که بقایای مانده در ظرف از کانی‌هایی همچون هماتیت، منگنیت، برونیت، گالن و آنگلزیت همراه با موم‌های گیاهی و سایر مواد آلی تشکیل شده است. به گفته آنان، این مخلوط شباهت زیادی به دستور‌العمل‌های تهیه رژ‌های لب‌ در زمان معاصر دارد.

⬅️ پیشتر در مصر، آناتولی، ایران و بین‌النهرین ویال‌های سنگی ماقبل تاریخ حاوی مواد مشابه یافت شده بود. با این حال محققان می‌گویند پیچیدگی دستور‌العمل‌های آرایشی اولیه ایرانی احتمالا تحت تأثیر در دسترس بودن سنگ معدن‌های فلزی متنوع در فلات مرکزی ایران بوده و می‌تواند نشان دهد که افراد در آن زمان می‌توانسته‌اند محصولات آرایشی پیچیده‌تری تولید کنند.

⬅️ پروفسور ویداله درباره ترکیب ماده یافت‌شده می‌گوید: «این ماده به خودی خود جزئیات بسیاری دارد و تهیه آن مستلزم دانش عمیق از پردازش شیمیایی و رفتار ترکیبات آهن و منگنز، تأثیرات کوارتز ریز آسیاب‌شده به عنوان براق‌کننده و روغن، موم و احتمالا اوره به عنوان عوامل مرطوب‌کننده بوده است.»

⬅️ او اضافه کرد:‌ «همه اینها مستلزم دانش تخصصی است که فقط می‌تواند در کارگاه‌های متمرکزی که توسط کارشناسان مدیریت می‌شده انجام شده باشد.»

⬅️ در جوامع اولیه شهری با سلسله مراتب اجتماعی، رسم دفن ظروف لوازم آرایشی همراه با متوفی نشان‌دهنده اهمیت شخص حتی پس از مرگ او بود. پژوهشگران معتقدند عمل دفن لوازم آرایشی می‌تواند به این معنا باشد که مردم آن زمان اعتقاد داشتند زندگی افراد پس از مرگ نیز ادامه خواهد داشت و آنها با همان ظاهر دنیوی به حیات ادامه خواهند داد.

⬅️ ماسیمو ویداله، استاد باستان‌شناسی در دانشگاه پادوا ایتالیا و یکی از نویسندگان این تحقیق، در این باره می‌گوید: «ما تا به امروز آثاری از تهیه لوازم آرایشی از جمله خط چشم و سایه چشم مربوط به دنیای ۴ تا ۵ هزار سال پیش به دست آورده بودیم، اما در مورد رژ لب مربوط به این دوران چیزی نمی‌دانستیم.»

⬅️ به گفته نویسندگان مقاله، بیشتر محصولات آرایشی که در خاور نزدیک و مصر باستان شناسایی شده‌اند، ترکیبات سفید یا رنگ روشن بوده که به‌عنوان سایه چشم استفاده می‌شدند و عمدتاً بر اساس خط چشم‌های سرب‌اندود یا سرمه سیاه فرآوری‌شده بوده‌اند.

⬅️ با این حال رنگدانه های قرمز تیره مورد استفاده برای رنگ‌آمیزی لب‌ها که در مورد جدید توسط باستان‌شناسان شناسایی شده است، قبلاً مستند نشده بود و محققان از به کار رفتن آنها در مواد آرایشی باستانی اطلاعی نداشتند.

⬅️ پروفسور ویداله با با بیان اینکه این رژهای لب تا حد زیادی یک «راز تاریخی» هستند، گفت: «ما حتی نمی‌دانیم که این رژها برای استفاده زن‌ها بوده یا مردها، چرا که قبرستان‌های این تمدن در سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۱ به طور دسته جمعی غارت و ویران شده‌اند.»

⬅️ ویال استوانه‌ای کوچک حاوی رژ لب پیشتر در میان شماری از آثار ارزشمند سنگی و مسی توسط یگان حفاظت میراث فرهنگی کشف شده بود. محققان این ویال از جنس کانی کلینوکلر را مایل به سبز و فشرده با سبکی سازگار با صدها نمونه دیگر از کلینوکلرهای کشف‌شده در جیرفت توصیف کرده‌اند.

⬅️ به گفته آنان، شکل باریک و ضخامت کم این ویال نشان می‌دهد که تمدن‌های باستانی دقیقاً مانند ما بوده‌اند. زیرا طراحی ویال به شخص اجازه می‌دهد با یک دست آینه مسی یا برنزی را نگه دارد و با دست دیگر رژ را روی لبان خود بمالد.

⬅️ این کشف همچنین می‌تواند نشانگر یک مشخصه «مدرنیته» در عصر برنز و نمایش تجملات و موقعیت برتر توسط طبقه بالای نوظهور در این زمان باشد.

⬅️ تا پیش از این قدیمی‌ترین مورد استفاده از رژ لب به مصر باستان بازمی‌گشت. نخستین مورد از تصویر زنی که در حال مالیدن رنگ قرمز به لب‌هایش است، به پاپیروسی بازمی‌گردد که در حدود ۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح نقاشی شده است.

⬅️ باا این حال کشف جدید می‌تواند تاریخ استفاده از این محصولات آرایشی را عقب‌تر ببرد. پروفسور ویداله در این باره گفت: «تا آنجا که ما در حال حاضر می‌دانیم، ایران عصر برنز اولین شواهد این ابداع را ارائه می‌دهد .

◀️ کشف «کوچکترین» سنگ نوشته باستانی در ایران

🔹کوچکترین سنگ نوشته باستانی مربوط به اواخر دوره ساسانی به قدمت ۱۶۰۰ سال ، در مرودشت استان فارس کشف شد.

⬅️ ابوالحسن اتابکی، پژوهشگر تاریخ گفت: کوچکترین سنگ نوشته باستانی مربوط به اواخر دوره ساسانی به قدمت ۱۶۰۰ سال ، در مرودشت استان فارس کشف شد. این سنگ نوشته شگفت انگیز به اندازه تقریبی یک قوطی کبریت نگاشته شده است.

⬅️ نجمه ابراهیمی دیگر پژوهشگر تاریخی گفت: این کتیبه در ۹ سطر به خط پهلوی کتابی و فارسی میانه به کتابت در آمده که دو سطر نخست آن بوسیله رسوبات صخره‌ای پوشیده شده است.

⬅️ ابراهیمی افزود : این سنگ نوشته که بوسیله یکی از اهالی شهر استخر به نگارش در آمده، شامل یک «متن دینی» با محتوای اعمال نیک (کرفه) و گناه (winah) و همچنین ویژگی‌های کرفه بزرگ در مذهب دوره ساسانی است که از سوی دکتر اتابکی مورد خوانش و مطالعه قرار گرفته است و بزودی در نشریات علمی به چاپ خواهد رسید.

⬅️ وی گفت: سنجش کرفه (ثواب) و گناه به دلیل باور به دنیای پس از مرگ و جاودانگی روان، همواره در طول دوره ساسانی و در سنگ نوشته‌ها و متون مذهبی پس از آن مورد توجه قرار گرفته است.

⬅️ به همین دلیل در سنگ نوشته‌های «کرتیر»، موبد اوایل دوره ساسانی و کتاب‌های دینی زرتشتی، چون «بندهش»، «وندیداد»، «ارداویراف نامه»، «روایت داراب هرمزدیار»، «مینوی خرد»، «دادستان دینی»، «شایست ناشایست»، «روایت امید اشو وهیشتان»، «مادیان هزار دادستان»، «صدر نثر»، «دینکرد» و بسیاری از متون دیگر به تفسیر درباره این موضوع سخن روا داشته شده و برآیند آن چنین است که روان پارسایان و پرهیزکاران دارای کرفه (اعمال نیک) در بهشت پاداش می‌یابند و روان گناهکاران در دوزخ برای پاک شدن گناهشان، پادفره (کیفر) می‌بینند.

◀️ چالش‌های نخستین میراث جهانی ایران

✍ عاطفه رشنویی، مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه

🔹چغازنبیل که حدود ۴۶ سال پیش به عنوان نخستین اثر تاریخی ایران وارد فهرست میراث جهانی یونسکو شد، اینک با چالش‌هایی همچون محدودیت منابع مالی، فشارهای ناشی از توسعه‌های پیرامونی و تغییرات اقلیمی، در جدال است.

⬅️ دوره یک‌ساله اخیر برای پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه، دوره‌ای سرشار از فعالیت‌های حفاظتی، پژوهشی، آموزشی و مدیریتی بود. این مجموعه با تأکید بر رویکردی جامع‌نگر، تلاش کرد تا حفاظت کالبدی آثار، معرفی علمی و عمومی آن‌ها و پیوند دادن میراث جهانی با توسعه پایدار جوامع محلی را هم‌زمان پیش ببرد.

🔹در بخش حفاظت و مرمت آثار

⬅️ در سال گذشته، پروژه‌های مرمتی و حفاظتی متعددی در دو محوطه اجرا شد. در مجموعه چغازنبیل، تمرکز بر تحکیم سازه‌های خشتی، آجری و تجدید کاه‌گل حفاظت زیگورات و تثبیت دیوارهای پیرامونی، ساماندهی دفع نزولات جوی، صیانت از بخش‌های آسیب‌دیده دروازه‌ها و حصارها توأم با حفاظت فیزیکی و سعی در تفسیر بهتر در دستور کار بود.

⬅️ در محوطه هفت‌تپه نیز اقدامات حفاظتی برای صیانت و نگهداری از بقایای معماری عیلامی، کاخ‌ها و آرامگاه‌ها انجام گرفت. استفاده از مصالح بومی و اجرای طرح‌های نوین پایش رطوبت و دما، بخشی از دستاوردهای این مجموعه در این مسیر به شمارمی‌رود.

⬅️ پیگیری و اخذ سند مالکیت ۵۴۰ هکتار عرصه چغازنبیل در زمینه حفاظت و نگهداری این میراث جهانی گامی بلند ودرخشان در دستاوردهای یکسال گذشته این پایگاه به شمار می‌آید، علاوه‌بر این موارد، مرمت یکصد شیء مفرغی از اموال مخزن موزه هفت‌تپه و ساماندهی و ثبت تمام اشیاء تاریخی موجود در موزه و مخزن هفت‌تپه نیز از مهمترین دستاوردهای یکسال گذشته این پایگاه میراث جهانی بوده است.

🔹 پژوهش‌های علمی و همکاری‌های دانشگاهی

⬅️ پایگاه در این دوره میزبان چندین هیأت پژوهشی و گروه‌های دانشجویی بود. مطالعات ژئوفیزیک با هدف بازشناسی شهر دوراونتاش در بخش‌هایی از این میراث جهانی به شناسایی ساختارهای مدفون کمک کرد و پژوهش‌های میان‌رشته‌ای در حوزه‌های باستان‌سنجی و زیست‌باستان‌شناسی، داده‌های ارزشمندی برای شناخت بهتر تمدن عیلامی فراهم آورد. همچنین نشست‌های علمی مشترک با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی معتبر کشور برگزار شد که نقش مؤثری در تبادل دانش و پرورش پژوهشگران جوان ایفا می‌کند.

🔹 گردشگری فرهنگی و آموزش عمومی

⬅️ بهبود زیرساخت‌های بازدید، نصب تابلوهای راهنما و طراحی مسیرهای ایمن برای گردشگران از جمله اقدامات شاخص در این بخش بود.

⬅️ برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای راهنمایان گردشگری، اجرای تورهای ویژه دانش‌آموزی و دانشجویی و افزایش حضور گردشگران نشان داد که این میراث جهانی بیش از پیش به عنوان یک بستر فرهنگی ـ آموزشی شناخته می‌شود.

🔹 مشارکت جوامع محلی و توسعه پایدار

⬅️ پایگاه جهانی در این سال تلاش کرد تا جوامع محلی را بیش از گذشته در فرآیند حفاظت و معرفی میراث سهیم کند. حمایت از فعالیت‌های صنایع دستی، آموزش زنان روستایی برای تولید محصولات فرهنگی ـ هنری، و برگزاری جشنواره‌های محلی با حضور دانش‌آموزان روستاهای پیرامون میراث جهانی با محوریت میراث عیلامی از جمله اقدامات این حوزه بود. این برنامه‌ها نشان داد که میراث فرهنگی می‌تواند به عنوان سرمایه‌ای مشترک، زمینه‌ساز توسعه پایدار و ارتقای کیفیت زندگی مردم منطقه باشد.

🔹 مدیریت بحران و حفاظت اضطراری

⬅️ با توجه به تهدیدهای اقلیمی و انسانی، پایگاه برنامه‌های متعددی برای افزایش تاب‌آوری محوطه‌ها اجرا کرد. تدوین نقشه‌های اضطراری، استقرار تیم‌های پایش مداوم، همکاری با دستگاه‌های محلی در زمینه مدیریت آب و سیلاب، و آموزش جوامع محلی برای مواجهه با بحران‌ها بخشی از این اقدامات بود. این رویکرد، آمادگی جمعی برای حفاظت از میراث در شرایط پیش‌بینی‌ناپذیر را ارتقا داد.

🔹 چالش‌ها و چشم‌انداز آینده

⬅️ با وجود دستاوردهای یادشده، چالش‌هایی همچون محدودیت منابع مالی، فشارهای ناشی از توسعه‌های پیرامونی و تغییرات اقلیمی، همچنان پیش روی پایگاه قرار دارد. با این حال، رویکرد مدیریتی پایگاه بر امید، آینده‌نگری و تداوم همکاری‌های ملی و بین‌المللی استوار است. در سال‌های آینده، تقویت زیرساخت‌های پژوهشی، توسعه شبکه‌های همکاری علمی و تبدیل چغازنبیل و هفت‌تپه به الگویی منطقه‌ای برای مدیریت پایدار میراث جهانی، از اهداف اصلی این مجموعه خواهد بود.

⬅️ کارنامه یک‌ساله پایگاه جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه نشان می‌دهد، حفاظت از میراث جهانی تنها در مرمت و نگهداری آثار خلاصه نمی‌شود، بلکه نیازمند ترکیبی از پژوهش، آموزش، گردشگری فرهنگی و مشارکت مردم است. این پایگاه با بهره‌گیری از ظرفیت کارشناسان، همراهی جوامع محلی و پشتیبانی نهادهای ملی، مسیر پایداری را برای پاسداشت یکی از مهم‌ترین میراث‌های جهانی ایران ترسیم کرده است