◀️ دستگیری حفاران غیرمجاز در تاکستان

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قزوین از دستگیری پنج حفار غیرمجاز در یکی از روستاهای بخش اسفرورین تاکستان خبر داد.

به گزارش ایرنا، علیرضا خزائلی روز چهارشنبه با اعلام این خبر گفت: پیرو گزارش های مردمی مبنی بر مشاهده حفاری غیرمجاز باهدف دستیابی به آثار ارزشمند تاریخی و فرهنگی در منطقه مذکور، در هماهنگی به‌عمل آمده با فرماندهی یگان حفاظت میراث‌فرهنگی استان قزوین تیمی متشکل از نیروهای فرماندهی انتظامی بخش اسفرورین به‌همراه پرسنل یگان حفاظت و کارشناسان باستان‌شناسی اداره میراث‌فرهنگی شهرستان تاکستان به محل اعزام شدند.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قزوین افزود: با اقدام به‌موقع تیم اعزامی گروه پنج نفره حفاران غیرمجاز دستگیر شدند.

این مسوول خاطرنشان کرد: در این عملیات یک دستگاه خودروی سواری و ابزارآلات حفاری توقیف و پرونده افراد دستگیر شده به‌منظور پیگیری مراحل قانونی تحویل مراجع قضایی شد.

◀️ انتصاب رئیس جدید پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری

مصطفی ده‌پهلوان از سوی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به‌ عنوان رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری منصوب شد.

به گزارش مهر، سید عزت‌الله ضرغامی، روز سه‌شنبه در جلسه شورای معاونین وزارتخانه، مصطفی ده‌پهلوان را به عنوان رئیس جدید پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری معرفی کرد و از خدمات دکتر مصیب امیری تقدیر کرد.

وی در این جلسه به توانمندی و تجربه مصیب امیری اشاره کرد و افزود: او جزو سرمایه‌های علمی و دانشگاهی است و در موضوعات علمی و پژوهشی وزارتخانه با جدیت مسائل را پیگیری می‌کرد و از این به بعد هم جزو مشاوران خوب وزارتخانه محسوب می‌شود که در موضوعات تخصصی از نظرات او استفاده خواهیم کرد.

وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی همچنین با اشاره به شخصیت شناخته شده مصطفی ده‌پهلوان در حوزه باستان‌شناسی، گفت: او در کاوش‌های باستان‌شناسی صاحب تجربه و دارای سابقه مدیریت علمی‌پژوهشی در حوزه میراث‌فرهنگی است و جزو کارشناسان زبده و متخصص این حوزه محسوب می‌شود.

ده‌پهلوان دارای دکتری باستان شناسی از دانشگاه تهران، مؤلف کتاب‌های «باغ نگارستان» و «سکه‌شناسی سلوکی»، مترجم کتاب «محاسبات رایانه‌ای در باستان‌شناسی» است. همچنین ده‌ها مقاله در حوزه باستان‌شناسی و تاریخ را به نگارش درآورده است.

برگزاری و اجرای ده‌ها پروژه پژوهشی میدانی و آزمایشگاهی در حوزه باستان‌شناسی، ۱۳ سال سابقه تدریس در دانشگاه، داوری بیش از ۱۰۰ مقاله، پروژه و طرح‌های پژوهشی و اختراع در حوزه میراث‌فرهنگی و گردشگری، شرکت در بیش از ۵۰ دوره و کارگاه آموزشی و پژوهشی ملی و بین‌المللی در حوزه باستان‌شناسی و مدیریت منابع‌فرهنگی بخش دیگری از رزومه او به شمار می‌رود.

رئیس جدید پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در زمینه مدیریتی و اجرایی نیز عضو هیأت علمی گروه باستان‌شناسی و رئیس مؤسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، مدیر موزه مقدم و باغ موزه نگارستان دانشگاه تهران به مدت ده سال، عضو کمیته علمی چندین همایش ملی و بین‌المللی مرتبط با میراث‌فرهنگی، عضو شورای هماهنگی موزه‌های کشور، سرپرست هیأت کاوش آموزشی گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، عضو شورای عالی موزه‌های دانشگاه تهران، عضو هیأت مدیره انجمن علمی باستان‌شناسی ایران، دبیر علمی نخستین همایش موزه‌های دانشگاهی کشور بوده است.

◀️ کاهش قابل توجه گردشگران ورودی از آذربایجان و افغانستان به ایران

معاون گردشگری کشور از کاهش قابل ملاحظه گردشگران ورودی از کشور آذربایجان خبرداد ولی در عین حال پیش بینی کرد امسال با گشایش‌های سیاسی در روابط با عربستان، شاهد رشد بازارهای گردشگری جدید باشیم.

علی اصغر شالبافیان معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری در گفتگو با مهر بیان کرد: آمار گردشگران ورودی در سال ۱۴۰۱ حدود ۴ میلیون و ۲۳۰ هزار نفر بوده است در واقع اگر این آمار را با آمار گردشگران ورودی سال ۹۸ یعنی قبل از کرونا، مقایسه کنیم از آنجا که در آن زمان حدود ۹ میلیون گردشگر ورودی داشتیم؛ شاهد تغییرات زیادی خواهیم بود.

وی گفت: آمار گردشگران ورودی به ایران که از سوی سازمان جهانی گردشگری اعلام می‌شود، با تقویم میلادی مورد محاسبه قرار می‌گیرد. اما آماری که ما از گردشگران ورودی می‌دهیم در بازه زمانی از اول تا آخر سال است. بنابراین وقتی ما اعلام می‌کنیم که در سال گذشته یک میلیون و ۷۰۰ هزار گردشگر ورودی داشته‌ایم، این آمار با محاسبه ماههای شمسی چهار برابر نمی‌شود اما وقتی با ماههای میلادی حساب کنیم چهار برابر شدن آمار گردشگران ورودی دور از ذهن نیست.

شالبافیان افزود: برخی از عوامل در کاهش گردشگران ورودی سال ۱۴۰۱ را می‌توان به موضوعات کلان و فضای سیاسی اجتماعی نسبت داد. به عنوان مثال در سال ۹۸ مرزهای زمینی ایران با آذربایجان فعال بودند. همچنین ما با آذربایجان لغو روادید یک طرفه هستیم و آنها می‌توانند بدون اخذ روادید به ایران بیایند. ولی با شروع بیماری کرونا و بسته شدن مرزها، دیگر مرز زمینی با آذربایجان از طرف این دولت باز نشد البته اکنون مرزهای هوایی فعال است.

معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی بیان کرد: به همین جهت آمار ورودی گردشگران از برخی از کشورها مانند آذربایجان و افغانستان کاهش قابل توجهی داشته است. در سال ۹۸ نزدیک به یک میلیون و ۹۰۰ هزار نفر از آذربایجان وارد ایران شده بودند اما در سال ۱۴۰۱ این آمار ۱۸۰ هزار نفر بود که نشان می‌دهد کمتر از یک دهم، از آذربایجان ورودی داشتیم. نیمی از این تعداد افرادی هستند که از مرز زمینی مهران در زمان اربعین وارد ایران شده‌اند و با توجه به نزدیکی مرز، وارد خاک کشورمان شده‌اند و از ایران به آذربایجان رفته‌اند یعنی افرادی نبودند که مستقلاً سفر به ایران را انتخاب کنند. تعداد محدودی هم سفرهای هوایی را داشته‌ایم.

کاهش آمار ورودی از افغانستان

وی ادامه داد: آمار ورودی از کشور افغانستان نیز همین طور بوده است. موضوعاتی باعث شد تا تعداد مسافران ورودی از افغانستان کمتر شود. پیش بینی ما این است که امسال برخی از بازارهای گردشگری رشد کنند آن هم با توجه به گشایش‌های سیاسی که با برخی از کشورهای منطقه از جمله عربستان روی می‌دهد یا پروازهای مستقیمی که در حال انجام است. این اتفاقات موجب می‌شود نسبت به سالهای گذشته با افزایش مناسبی در حوزه گردشگران ورودی از عربستان، کشورهای منطقه و کشورهای دیگر مانند چین و روسیه رو به رو شویم.

شالبافیان درباره افزایش ارتباطات گردشگری با چین هم توضیح داد: بعد از امضای سند تفاهم گردشگری بین ایران و چین که در سفر ریاست جمهوری امضا شد؛ ایران جزو مقاصد مورد تأیید دولت چین قرار گرفت . ADS عنوان طرحی با مفهوم مقاصد مورد تأیید دولت چین است. ضمن اینکه لغو روادید یک طرفه با چین هم فعال است. به نظر می‌رسد ورودی ما از چین نسبت به سالهای قبل افزایش داشته باشد.

معاون گردشگری کشور درباره ورودی از روسیه هم گفت: پیگیر لغو ورود تورهای گروهی و افزایش برخی پروازها از کشورهای دیگر منطقه مثل بازارهای جذاب از جمله ترکیه هندوستان و برخی از کشورهای مسلمان دیگر هستیم. همچنین برای مرتفع کردن برخی از موضوعاتی که مانع از جذب گردشگر از کشورهای اروپایی می‌شوند تلاش می‌کنیم.

◀️ میدان تاریخی امام (ره) اصفهان ، جولانگاه موتورسیکلت‌سواران

نزدیک به یک سال از اعلام ممنوعیت ورود موتورسیکلت به عرصه میدان تاریخی امام(ره) اصفهان و نظام‌مند شدن آن می‌گذرد، اما همچنان تردد آزاد انبوه موتور سواران در این مجموعه کهن دیده می شود و گویا اراده ای برای حل این معضل وجود ندارد.

به گزارش ایرنا، چندی سالی است؛ موضوع ورود و تردد موتورسواران به بازار بزرگ و سپس میدان امام(ره) اصفهان ، پس از ممنوعیت خودرو بحث‌انگیز و محل مناقشه شده است ، برخی تقصیر را به گردن سازمان میراث فرهنگی می‌اندازند ، عده‌ای شهرداری و شماری پلیس را مقصر این ماجرا و نتیجه این وضع را اختلافات بین دستگاهی می‌دانند.چنانچه به دفعات در فضای مجازی انتشار تصاویر مختلف از وضعیت نابسامان و آشفته پارک موتورسیکلت در میدان میدان اصفهان، سوژه روز شده و گلایه‌های فراوانی را از سوی شهروندان و نیز برخی از مسئولان به همراه داشته است.

مواجه روزانه با صحنه‌ پارک موتورسیکلت در جای جای این میدان به خصوص مقابل بازار قیصریه و تردد در بازارهای پر رفت‌وآمد موجب شده است که برخی کارشناسان میراث فرهنگی معترض این وضع باشند؛ از سوی دیگر لابه لای مخالفت‌های پی‌درپی و نقض قوانین؛ برخی از بازاریان و کسبه برای مقرون به صرفه بودن رفت‌وآمد و حمل‌ونقل بار در دل بازار و مغازه‌های خود، موافق ممنوعیت ورود موتورسیکلت‌ نیستند و از هر تَرفندی نیز برای ورود به محور میدان استفاده می‌کنند.

رییس پلیس راهور اصفهان شهریور پارسال ممنوعیت تردد موتورسیکلت به میدان امام(ره) اصفهان را اعلام کرد و گفت که با متخلفان "برخورد قاطعانه"صورت می‌گیرد.

سرهنگ محمدی رسیدگی و ساماندهی به وضعیت موجود را نیازمند همت جمعی از جانب مسئولان شهری، شهروندان و کسبه‌ای فعال در میدان دانست و گفت باید همه در اجرای این طرح به پلیس کمک کنند.

محمد باقر کلاهدوزان مدیر منطقه سه شهرداری اصفهان نیز دو ماه پس از اعلام پلیس، در آبان ماه ۱۴۰۱، گفت: به‌زودی ورود موتورسیکلت به میدان امام (ره) با همکاری پلیس و دیگر نهادهای مسئول ممنوع خواهد شد زیرا یکی از درخواست‌های مکرر شهروندان و کسبه از مدیریت شهری، ممانعت از ورود موتورسیکلت به محوطه تاریخی میدان (ره) بوده است.

اما چند صباحی از اجرایی شدن این طرح نگذشت که روال به حالت سابق بازگشت و موتورسواران مجدد به میدان راه پیدا کردند و روبه‌روی بازار قیصریه دوباره مملو از موتور شد، هرچند ورودی میدان دارای گیت و نگهبانی شهرداری است.

یکی از پارکبانان در محل ورودی گیت در گفت‌وگو با ایرنا بیان داشت: ما از ورود موتورسیکلت به محوطه میدان جلوگیری می‌کنیم، با این حال قدرت قانونی مقابله با شهروندان را نداریم به همین خاطر گاهی این مساله سبب بروز مشاجره بین ما و موتورسواران متخلف و ورود به حریم میدان امام(ره) می‌شود.از طرفی بسیاری از شهروندان راه‌های فرعی ورود به بازار یا ورودی‌های دیگر میدان را می‌دانند و از طریق این ورودی‌های بدون گیت و کوچه پس کوچه‌ها وارد میدان می‌شوند، به نحوی که ما توان مقابله با کسبه یا سایر شهروندان را نداریم و هنوز حتی برخی مغازه‌داران اجناس خود را با موتورسیکلت حمل می‌کنند.

حسین زمانی یکی از شهروندانی است که با موتورسیکلت به همراه چند نفر از خانواده خود به سمت میدان آمده و موتور خود را پارک کرده بود به خبرنگار ایرنا در مورد اینکه چرا با موتورسیکلت به میدان آمده است، گفت: چند نفر از افراد خانواده با اتوبوس به میدان آمده‌اند اما مادر پیر و توان راه رفتن زیاد را ندارد، برای همین ایشان و تعدادی وسایل مورد نیاز را با موتور به میدان آوردم، تا ساعتی را در کنار هم تفریح کنیم.

وی افزود: خودروهای برقی برای رفت‌وآمد به داخل میدان هزینه دریافت و فقط در یک قسمت کوتاه از میدان رفت‌وآمد می‌کنند. در صورتی که اگر فردی از یک طرف میدان بخواهد به دیگر طرف میدان برود یا باید هزینه با خودروی برقی پرداخت کند و یا پیاده راه برود که در عمل امکان آن برای افراد مُسن مقدور نیست.

حاج رمضان صادقی از کسبه اهالی بازار تیمچه ملک و از جمله افرادی است که هر روز با موتورسیکلت خود به محل کار می‌رود؛ هنگام وارد شدن به میدان در پاسخ به این سئوال که چرا با وجود ممنوعیت تردد موتورسیکلت به بازار از آن استفاده می‌کنید؟ پاسخ داد: من سالهای سال است که با موتور خود سرکار می‌روم، از زمان جوانی تا کنون؛ اما اکنون پیرمرد و توان اینکه پیاده تا دل بازار راه بروم ندارم بنابراین از برخی گذرهای کم رفت‌وآمد تردد می‌کنم، زیرا توان پیاده‌روی از خیابان حکیم تا دل بازار ندارم.

بازار بزرگ اصفهان و میدان امام(ره) نیاز به هیات امنا دارد

مدیر منطقه سه شهرداری اصفهان درباره ورود مجدد موتورسیکلت به میدان امام(ره) و بازار بزرگ اصفهان به ایرنا گفت که بسیاری از مردم شهرداری را مقصر ورود موتورسیکلت‌ها به بازار و میدان امام (ره) می‌دانند اما نه تنها شهرداری، بلکه هیچ سازمانی به تنهایی قادر به حل مشکلات مربوط به میدان و بازار بزرگ اصفهان نیست.

کلاهدوزان افزود: شهرداری اختیارات قانونی برخورد با موتورسواران را به عنوان وسیله‌ای پلاک شده ندارد.

مدیر منطقه سه شهرداری اصفهان تصریح کرد: به دفعات مختلف اجرای طرح با تبلیغات رسانه‌ای شروع شد اما فقط نگهبان‌های شهرداری در مبادی ورودی میدان و بازار بزرگ به وظیفه خود عمل کردند و در نهایت نیز این طرح رها شد.

وی ادامه داد: از مصوبه سال ۱۳۸۹ در خصوص وظایف سازمان‌ها و تعداد نیروهای لازم جهت استقرار سالیان سال می‌گذرد و با اینکه در آن مصوبه مقرر شده بود ؛در مبادی مورد نظر شهرداری درب و کانکس نصب شود، این مهم در همان سال توسط شهرداری انجام و نگهبان‌ در مبادی ورودی خیابان حافظ و سپاه به صورت ۲۴ ساعته مستقر شد.

کلاهدوزان بیان داشت: مصوبه مذکور با توجه به افزایش مشکلات بازار بزرگ، افزایش تعداد موتورسیکلت‌ها و کسب و کارها نیاز به‌روز رسانی دارد و بایستی نقش و وظایف هر سازمانی مشخص و مصوبات لازم جهت تضمین اجرای طرح از سازمان‌های مرتبط دریافت شود.

وی با بیان اینکه اخیرا مرکز پژوهش‌های شورای شهر نسبت به مطالعه و پژوهش در زمینه تجربیات چند دهه اخیر تحقیقاتی کرده است، اظهار کرد: طبق بررسی‌های صورت گرفته از سایر شهرهای مشابه مانند زنجان، مدیریت بازار بزرگ اصفهان و نیز میدان نیاز به هیات مدیره از بدنه کسبه دارد.

مدیر منطقه سه شهرداری اصفهان گفت: پیش از این هیات امنای میدان امام علی(ع) ایجاد شده و به زودی هیات امنای بازار بزرگ اصفهان و میدان امام(ره) نیز تشکیل می‌شود تا از طریق آن مسائل و مشکلات بازار به گوش مسئولان برسد.

ساماندهی موتورسوران به میدان امام(ره) کار سختی است

علیرضا ایزدی مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان در باره پارک کردن موتورسیکلت‌ در داخل میدان امام به‌ویژه در مقابل ورودی بازار قیصریه نیز توضیح داد: تاکنون تلاش زیادی برای ساماندهی این موضوع و حمل‌ونقل در داخل میدان صورت گرفته است اما باید پذیرفت که این موضوع کار سختی است و مسائل زیادی نیز به همراه دارد.

وی افزود: تردد خودرو داخل میدان امام و خیابان‌های مُنتهی به آن یعنی حافظ و سپه ممنوع است و اکنون این معابر به پیاده‌راه تبدیل شده که یک گام موثر و رو به جلوست و برای ممنوعیت تردد موتورسیکلت هم باید راهکارهای مناسبی در نظر گرفت و اجرایی کرد.

زیرساخت ممنوعیت موتورسواران باید فراهم شود

سرهنگ علی مولوی رییس پلیس راهنمایی و رانندگی شهرستان اصفهان نیز در خصوص نقض ممنوعیت تردد موتورسواران در میدان امام(ره) و بازار بزرگ اصفهان گفت: موضوع تردد موتورسیکلت در جلسات مختلف با حضور مسئولان شهرداری و سایر دستگاه‌ها بررسی شد ، اما اجرای این طرح به تلاش همه جانبه و زیرساختی و محدودیت تردد نیاز دارد.

وی افزود: اقدام خوبی شهرداری برای ایجاد راه‌بند انجام شد اما بازاریان و کسبه باید به این مساله ورود پیدا کنند، ضمن اینکه باید برای کسبه اطراف میدان و بازار پارکینگ ایجاد و نیز ساعت مشخصی برای تردد به داخل بازار و تخلیه بار مغازه‌داران مشخص شود.

رییس پلیس راهنمایی و رانندگی شهرستان اصفهان تصریح کرد: بازار بزرگ کلان‌شهر اصفهان سرمایه‌ این شهر است و جای تردد موتورسواران و بی‌نظمی حاصل از آن نیست.

وی تاکید کرد:معتقدیم؛ علاوه بر زیرساخت‌های لازم،خود کسبه باید به این موضوع ورود کنند تا بتوان با موتورسواران متخلف برابر ضوابط و قوانین برخورد کرد.

مجموعه میدان تاریخی امام (ره) یا نقش جهان ، مشتمل بر مسجدهای امام و شیخ لطف الله ، عمارت کاخ عالی قاپو ، بازار قیصریه و شماری دیگر از آثار تاریخی و فرهنگی است که در فهرست میراث جهانی سازمان ملل متحد ( یونسکو) ثبت شده است.

◀️ دست بخشنده کویر

اکبر رشیدی مقدم ، محقق و پژوهشگر حوزه کویر لوت

در جایی متفاوت در پهنه‌ای از سرزمین‌مان که آسمان را صاف‌تر و ستارگان را زیباتر می‌بینی مکانی خود را نشان می‌دهد سرزمینی که هرچند گیاه و رویشی در آن نیست اما نور و درخشش خاک در میانه وزش باد جریان متفاوتی از هستی را برایش خلق کرده است.

به معروف‌ترین دروازه ورود به کویر می‌رویم جایی که شهداد می‌نامندش. همه ما می‌دانیم که سابقه زیستی مردم شهداد در حاشیه غربی لوت حداقل به ۶هزار سال قبل برمی‌گردد. تا آنجا که محصول اصلی تامین معشیت این مردم در ۲هزار سال تولید پارچه ابریشم حاصل از درختان لوت و پرورش کرم ابریشم بوده است ولی از حدود هزار سال قبل با آمدن درخت پرتقال از کشور پرتقال به منطقه شهداد و کاشت آن زیر سایه درختان نخل این محصول اصلی‌ترین نقش را در تامین هزینه معشیت مردم این دیار داشته است و از حدود ۴۰ سال قبل که درختان پرتقال شهداد با گرفتن آفت کوموز خشک شدند منطقه شهداد با مهاجرت سکنه خود مواجه شد به گونه‌ای که جمعیت کشور ظرف ۴۰ سال گذشته به سه برابر افزایش یافت ولی جمعیت شهداد بدون هیچ رشدی باقی ماند حال چاره چیست؟

اگر نگاهی به شعر باز مانده از شعرای شهداد داشته باشیم جواب را درمی‌یابیم:

گر قافله شهداد نیاید/ چون دجله که بغداد نیاید

از گذشته‌های دور افرادی که قصد سیاحت، تجارت و زیارت را داشتند با تشکیل یک قافله به صورت گروهی سفر می‌کردند همان که ما امروز نامش را تورهای گردشگری گذاشته‌ایم و می‌تواند نجات بخش بوم‌نشینان کویر باشند.

وجود کویر لوت در جوار دشت شهداد با جاذبه‌های بی‌نظیر همچون کلوت‌ها، رود شود، گندم بریان، دریاچه ملک محمد، ریگ یلان، تنگه زبان مار و تنگه رتیل، آبشارها، قنوات و ده‌ها جاذبه دیگر مانند حیات جانوری و گیاهی خاص، باعث جذب گردشگر از سراسر دنیا به سوی این منطقه شده است.

ثبت جهانی لوت توسط یونسکو بر حضور گردشگران افزوده که به وجود آمدن بیش از ۴۰ واحد اقامتی بوم‌گردی و اکوکمپ بین‌المللی ستاره لوت، هتل لوت و… در سال‌های اخیر خودگویای درآمدزایی و ایجاد اشتغال برای مردم این منطقه است.

اما آنچه مهم است آن است که گردشگری ناپایدار فعلی تبدیل به گردشگری پایدار با رویکرد حفظ منابع ملی شود و این مسئولیت بر عهده همه علاقمندان لوت و دستگاه‌‎های مرتبط است.

فرصتی نیست؛ همتی جانانه باید که همه دست در دست کوشش کنند. خوشبختانه گروه‌های مختلف دولتی، مردمی و انجمن‌های دوستدار میراث‌فرهنگی و جمعی از اساتید دانشگاه‌های مختلف مشتاق تدوین برنامه‌ای برای ایجاد گردشگری پایدار در این منطقه هستند.

اصلی‌ترین بخش در گردشگری پایدار که پایه همه ارگان‌ها هم است مسئله آموزش است چراکه اهالی شهداد اگر بدانند که جاذبه‌های بی‌نظیر لوت طی فرایندی چند میلیون‌ساله بوجود آمده و قابل تجدید نیستند و اگر بدانند که چگونه بازاریابی و به جذب گردشگر به ویژه گردشگران خارجی بپردازند. اگر روحیه ملل مختلف جهان را بشناسند. اگر بتوانند با یادگیری زبان انگلیسی با گردشگری ارتباط صمیمی برقرار کنند اگر با نحوه پذیرایی و سرویس‌دهی گردشگری بین المللی آشنا بشوند. اگر کیفیت بهداشت جهانی را بدانند اگر تورهای جالب با گزینه‌های سازگار را آماده کنند و ده‌ها اگر دیگر آنگاه می‌توان به برنامه‌های مدون گردشگری پایدار لوت جامه عمل پوشاند و در نگاه فعالان گردشگری نسبت به حفظ و بهره‌وری لوت تغییراتی ایجاد کرد.

آموزش چنان اهمیتی دارد که باید از امروز آغاز شود در غیراینصورت فرصت‌ها از دست خواهد رفت.

فرصتی نیست که از خم به قدح ریزی می‌/ لب من بر لب خم نه که جهان یک نفس است

در پایان اشاره شود که در کنار مساله حیاتی و مهم آموزش به عوامل متعدد دیگر همچون جذب سرمایه‌گذار، مشارکت مردمی، توانمندسازی جامعه محلی و تحول اساسی در کشاورزی و دامداری و… نیز باید توجه داشت. نان کویرنشینان روزبه‌روز پررونق‌تر باشد.

◀️ تخلفات اداری باید در جای خودش رسیدگی شود نه در بازداشتگاه

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گفت: مدیرکل استان فارس آزاد شد.

به گزارش انجمن نیوز، سید عزت الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در حاشیه برگزاری هیئت دولت در جمع خبرنگاران با اشاره به موضوع بازداشت مدیریت آرامگاه حافظ بعد از پخش ویدئوی اخیر در فضای مجازی گفت: خانم ادهمی همکار خوب، متخصص، کارشناس، متعهد و مومنه ما بعد از دو شب بازداشت امروز صبح با قید وثیقه آزاد شد.

وی تصریح کرد: در دولت درباره این مساله بحث شد، ارزش‌های خانم ادهمی، مدیر مجموعه حافظیه برای ما محرز است، اما اگر هرگونه رفتار مغایر با فرهنگ و اصول اجتماعی مردم در جایی انجام شود که نسبتی با بخش‌های دولتی داشته باشد، طبق قانون باید در هیات تخلفات اداری که جایگاه قانونی دارد بررسی شود و در صورت صحت نسبت به آن تصمیم گیری شود.

ضرغامی افزود: بازداشت مدیر شایسته‌ای که یک هفته قبل مورد تقدیر وزارتخانه و دولت قرار گرفته و در جریان سفرهای نوروزی رکورد همه بازدیدها را جا به جا کرده، از مسافران نوروزی تا شب‌های احیا که کار متفاوتی را سامان داد آن هم به دلیل اینکه یک اتفاقی در یک محلی ظرف چند دقیقه انجام می‌گیرد نباید انجام می‌شد. در حالی که او اقدامات در رابطه با این رخداد را هم بلافاصله اعلام می‌کند.

وزیر میراث فرهنگی بیان کرد: با رویه‌ای که آقای اژه‌ای و آقای رییس جمهوری دارند حتما موافق بازداشت به این معنا نیستند و ما نسبت به این مساله تلاش زیادی کردیم و معترض بودیم و پیگیری حقوقی کردیم.

وی یادآور شد: از آقای اسماعیلی رییس دفتر رییس جمهوری و وزیر کشور و وزیر دادگستری که دیروز لحظه به لحظه این مساله را پیگیری کردند که خانم ادهم آزاد شود تشکر می‌کنم.

ضرغامی خاطرنشان کرد: امیدوارم در چنین مسایلی اگر اتفاقات مشابه می‌افتد از مسیرهای بهتر و کم هزینه‌تر که دشمن سوءاستفاده نکند از این پس استفاده کنیم.

◀️ کشف‌و‌ضبط فلزیاب در سوادکوه شمالی مازندران

فرمانده یگان حفاظت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مازندران، از دستگیری یک حفار غیرمجاز و کشف و ضبط فلزیاب در شهرستان سوادکوه شمالی خبر داد.

به‌گزارش روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مازندران، سرهنگ محمدرضا کردان با اعلام این خبر گفت: با هوشیاری و اقدام به‌ موقع نیروهای یگان حفاظت میراث‌فرهنگی استان مازندران، از حفاری غیرمجاز جلوگیری و افراد متخلف دستگیر شدند.

فرمانده یگان حفاظت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مازندران افزود: بر اساس اخبار رسیده از میراث‌بانان افتخاری مبنی بر فردی با هویت معلوم در منزل شخصی خود قصد حفاری غیر مجاز به منظور به‌دست آوردن اشیای تاریخی‌فرهنگی را دارد، بلافاصله مأموران یگان حفاظت شهرستان به محل اعزام شدند و پس از هماهنگی با نیروی انتظامی شهرستان و با دستور مقام قضایی، دریک عملیات مشترک یک نفر را دستگیر کردند.

کردان تصریح کرد: در عملیات مشترک انجام شده، در بازرسی از منزل یک دستگاه فلزیاب به همراه آلات و ادوات حفاری کشف و ضبط شد.

او با تشکر از اطلاع‌رسانی هم استانی‌ها و فراهم شدن پیشگیری از وقوع جرایم تاکید کرد: صیانت از میراث‌فرهنگی در استان مازندران به دلیل گستردگی و پراکندگی آثار نیاز به مشارکت همه‌جانبه هم‌وطنان دارد.

◀️ «خانه مسافر» که آرایشگاه و آبمیوه‌فروشی نیست!

معاون نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری تاکید کرد: وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با اعلانی بودن صدور مجوزهای «خانه مسافر» موافق نیست.

اسماعیل برات با اعلام مواضع وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره صدور مجوز فعالیت خانه‌مسافرها به ایسنا گفت: «خانه مسافر» به انواع واحد اقامتی مستقل با کاربری مسکونی و مالکیت خصوصی اطلاق می‌شود که به لحاظ عرفی و حقوقی قابل سکونت بوده و پس از دریافت پروانه بهره‌برداری، مجاز به پذیرش و اسکان گردشگران است. از اواسط دهه ۸۰، سازمان گردشگری سعی کرد خانه‌هایی را که از سوی مردم بومی و محلی به مسافران و گردشگران برای اقامت یک یا چندروزه اجاره داده می‌شد ساماندهی کرده تا در ایام پیک سفر (نوروز و تابستان) که به دلیل ازدحام یکباره مسافران، ظرفیت هتل‌ها و سایر تأسیسات گردشگری تکمیل بود، بتوانند پاسخگوی نیاز گردشگران باشند. سرانجام با تصویب هیأت وزیران، از سال ۱۳۹۴ «خانه مسافر» در زمره یکی از ۲۹ مصداق تعریف‌شده در آیین‌نامه تأسیسات گردشگری قرار گرفت و از آن سال به بعد در چارچوب دستورالعمل اجرایی مجوز این گونه واحدها صادر می‌شود.

معاون نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با اشاره به مصوبات هیأت مقررات‌زدایی درباره خانه مسافر گفت: در اواسط سال ۱۴۰۱، هیأت مقررات‌زدایی و بهبود محیط کسب و کار در شصت و هفتمین جلسه خود، با وجود مخالفت صریح وزارت گردشگری، پیشنهاد "ثبت‌محور کردن صدور مجوز خانه مسافر" را مصوب کرد و این امر تاکنون مشکلات زیادی را برای حوزه گردشگری فراهم کرده است.

برات درباره مشکلات ثبت‌محور بودن صدور مجوز خانه مسافر توضیح داد: مصوبه هیأت مقررات‌زدایی هم به لحاظ حقوقی و قانونی دارای اشکال است، هم از حیث فنی و تخصصی دارای ایراد است و هم از جهت اجرایی دارای ابهام و چالش است و هم با ایجاد آشفتگی در اداره امور صنعت گردشگری، تبعات اقتصادی، امنیتی و اجتماعی بی‌شماری را به همراه خواهد داشت.

او اظهار کرد: یکی از ملزومات اصلی در اتخاذ تصمیمات اجرایی، واقع‌بینی و دوری از افراط و تفریط است. به همان اندازه که افراط در ایجاد فرآیندهای پیچیده صدور مجوز، بروکراسی طولانی، شرایط سخت یا مبهم، امضاهای طلایی و... امری محکوم و مذموم است، به همان میزان نیز تساهل، بی‌نظمی و بی‌قاعدگی در صدور مجوزها می‌تواند خطرناک و آسیب‌زا باشد. قانون سیاست‌های کلی اصل (۴۴) قانون اساسی از جمله قوانین مترقی است که حقیقتاً انقلابی را در تسهیل صدور مجوزهای کسب‌وکار برپا کرده و از این حیث به همکاران وزارت اقتصاد که به صورت شبانه‌روزی در این زمینه خدمت می‌کنند باید خدا قوت گفت. وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی از ابتدا جزو دستگاه‌هایی بود که همکاری مستمری را با وزارت اقتصاد و هیأت مقررات‌زدایی کسب و کار داشت. مصوبات هیأت مقررات‌زدایی عموماً مصوبات خوبی است، ولی رعایت اعتدال یک امر ضروری است.

برات با اشاره به مشکلات اعلانی شدن مجوز خانه مسافر، گفت: مجوز واحد اقامتی با سایر صنوف متفاوت بوده و از حساسیت بالایی برخوردار است. خانه مسافر که پیرایشگاه یا آبمیوه‌فروشی نیست. مردم به اعتماد مجوز و پروانه صادره از سوی دولت، به همراه خانواده در خانه مسافر اقامت می‌کنند و اگر خدای نکرده، مسافر که شب را در آن واحد می‌گذراند به علت نقص ایمنی، مثلاً اختلال در بخاری یا شومینه دچار آسیب شود، چه کسی پاسخگوست!؟ اگر ساختمان آن از حداقل استانداردهای آتش‌نشانی یا استحکام بنا برخوردار نباشد، مسؤولیت با کیست؟

معاون نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری درباره مصوبه هیأت مقررات‌زدایی درباره خانه مسافر اظهار کرد: نخست آن‌که، به لحاظ حقوقی و بر اساس نص صریح قانون، مصوبات هیأت مقررات‌زدایی در جایی که با قانون یا تصویب‌نامه‌های دولت در تعارض باشد، نیازمند تصویب و تائید مرجع مربوطه خواهد بود. لذا وقتی شرایط صدور مجوز خانه مسافر در آیین‌نامه مصوب هیأت‌وزیران تصویب شده است، مصوبه هیأت مزبور بدون تایید و تصویب هیأت‌ وزیران نمی‌تواند قابلیت اجرایی داشته باشد. دوم این‌که، تمام مجوزهای اقامتی همچون هتل، متل، هتل آپارتمان، مهمانپذیر، بوم‌گردی و... تاییدمحور است. همه ضرورت‌های ایمنی، امنیتی، فرهنگی و اجتماعی واحدهای اقامتی برای خانه مسافر نیز صادق است، لذا چه دلیلی دارد که از بین ۲۹ مصداق تأسیسات گردشگری صرفاً یکی "ثبت‌محور" شود؟ دیگر آن‌که، صدور مجوز اعلانی در حال حاضر، برخلاف نص صریح آیین‌نامه، دائمی بوده و نحوه اقدام درباره تبعات و مسؤولیت‌های ناشی از فروش ملک، واگذاری آن به غیر، فقدان شرایط ایمنی و بهداشتی، عدم ثبت اطلاعات مسافر، نحوه ابطال تمبر مالیاتی، نحوه تعیین و دریافت مالیات و غیره تعریف نشده و فرآیندی برای اصلاح پروانه، تمدید و یا تغییر آن نیز وجود ندارد. نکته دیگر آن‌که فرآیند نحوه تعیین و صدور نرخنامه برای واحدهایی که در بستر سامانه درگاه ملی مجوزها موفق به دریافت مجوز شده‌اند، مشخص نیست و چنین استنباط شده است که دارنده مجوز این اختیار را دارد که شخصاً درباره تعیین نرخ و اخذ آن از مشتری اقدام کند. این موضوع، علی‌الخصوص در زمان‌های پیک سفر موجب ایجاد آشفـتگی و نابسـامانی شده، مرجع رسیدگی به شکایات مسافران و گردشگران (وزارت فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) امکان بررسی و حل و فصل شکایات واصله را نخواهد داشت.

او با اشاره به بررسی و بازخوردهای انجام‌گرفته درباره صدور مجوز خانه مسافرها نیز گفت: با وجود اشکالات بسیار، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با تعدیل دستورالعمل‌های اجرایی و ابلاغ بخشنامه سعی کرده که زمینه و چارچوب اجرایی شدن مصوبه مقررات‌زدایی را فراهم کند، ولی گزارش‌های واصله از ادارات کل استانی حاکی از آن است افرادی که موفق به دریافت پروانه بهره‌برداری خانه مسافر از درگاه ملی صدور مجوزها شده‌اند، خود را ملزم به همکاری و ارائه مستندات ندانسته و حتی از ورود کارشناسان این وزارت برای انجام امور نظارتی نیز ممانعت به‌عمل می‌آورند. این درحالی است که تاکنون نحوه انجام نظارت‌های پسینی و رویه اعمال تصمیمات در صورت احراز تخلف بهره‌برداران مشخص نشده است. نکته حائز اهمیت این است که تا این لحظه، امکان نظارت پسینی برای وزارتخانه میراث فرهنگی و گردشگری و واحدهای تابعه استانی و شهرستانی تعریف نشده است و پیگیری‌های ما هم هنوز به نتیجه نرسیده است.

برات با تاکید بر آسیب‌زا بودن این روند، بیان کرد: ما این مشکلات و چالش‌ها را به دوستان و همکاران وزارت اقتصاد در جلسات و مکاتبات خود منتقل کرده‌ایم. با همه این اوصاف، وزارت گردشگری با وجود این مسائل، خود را ملزم و پایبند به اجرای قوانین و مقررات می‌داند، ولی پیگیری‌های لازم را برای اصلاح این مصوبه از طرق قانونی به عمل خواهد آورد.

Historical attractions of Iran - 42 - Chehel Sotoun Palace of Qazvin

One of the most important monuments of Safavid era is Chehel Sotoun or Kolah Farangi edifice in Qazvin located in the middle of a large garden and it is one of the remaining royal palaces of the Shah Tahmasp era

The building with national registration number 389 ,was known as Kolah Farangi (when Qazvin was the capital) in the Safavid dynasty. This edifice was rebuilt by Mohammad Bagher Sad al-Saltane, the governor of Qazvin in Qajar period and it was named Chehel Sotoun in that time

Kolah Farangi edifice and Ali Qapu entrance gate are the only remained buildings from the Safavid era in Qazvin that is built by the use of a Turk architect's map in an octagonal building in two floors

The building has halls and small rooms on each floor made too small in a plaid way and have very elegant and beautiful wooden windows. A porch with brick columns and semicircular arches covers the building and a porch with wooden pillars has been built on top of it. The building map includes the crusader designs and the roof of the first floor has been covered with some innovative stalactite designs and the other roof decorated with Iranian architectural designs

Wall paintings on the first floor are samples of Qazvin painting school with a global reputation. The walls, which are decorated with murals are unique in its kind and three layers of murals on these walls show different historical periods. Now, as the calligraphy museum of Qazvin, this building is a place to keep the precious works such as calligraphies, old books and etc

◀️ نافرجام ماندن عملیات حفاری غیرمجاز در دامغان

رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان دامغان گفت: با دستگیری دو حفار، یک فقره حفاری غیرمجاز در دامغان نافرجام ماند.

به گزارش روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان سمنان، مجتبی اکبرپور با اعلام این خبر گفت: دو حفار غیرمجاز که به‌منظور به دست آوردن اشیای تاریخی اقدام به حفاری در یکی از روستاهای شهرستان دامغان کرده بودند، دستگیر شدند.

رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان دامغان افزود: در پی اعلام مردمی مبنی بر حفاری غیرمجاز دریکی از روستاهای شهرستان دامغان، به‌سرعت نیروهای یگان حفاظت اداره میراث‌فرهنگی دامغان با همکاری مأموران کلانتری جهت بررسی موضوع به محل اعزام شدند.

اکبرپور با قدردانی از همکاری صمیمانه نیروی انتظامی شهرستان، یادآور شد: متهمان پس از دستگیری و تشکیل پرونده، برای سیر مراحل قانونی به مراجع قضایی معرفی شدند.

او اضافه کرد: هم‌وطنان و دوستداران میراث‌فرهنگی می‌توانند گزارش‌های خود در خصوص تعرض یا تخریب آثار تاریخی استان را از طریق تماس با سامانه خبری به شماره تلفن ۳۱۷۰۵ اعلام کنند.

بر اساس ماده ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی(بخش تعزیرات)هرگونه حفاری و کاوش به‌قصد به دست آوردن اموال تاریخی و فرهنگی ممنوع بوده و مرتکب به حبس از ۶ ماه تا ۳ سال و ضبط اشیای مکشوفه به نفع وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و ادوات حفاری به نفع دولت محکوم می‌شود.

◀️ انتقاد از افتتاح نشدن باغ سالار کلانتر کرمان

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کرمان گفت: مرمت و بازسازی باغ سالار کلانتر کرمان (متعلق به اوقاف) به پایان رسیده و درهای آن نیز تهیه شده اما متاسفانه برای مراحل پایانی اقدامی انجام نشده است.

به گزارش روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان کرمان، سیدمصطفی آیت‌اللهی موسوی در جلسه کارگروه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کرمان اظهار داشت: باید کارگروهی برای مرمت و بازسازی بناهای تاریخی تشکیل شود و همه دستگاه‌های مربوطه هم‌افزایی لازم را در این زمینه داشته باشند.

باغ‌سالار کلانتر با قدمتی حدود ۱۴۰ ساله در دوران قاجار بنا شده و در میدان بیرم آباد شهر کرمان قرار دارد که سال ۱۳۸۴ به شماره ۱۳۰۷۱ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.

مرمت این بنای تاریخی از مرداد سال ۱۳۹۸ با همکاری میراث فرهنگی و اوقاف به عنوان متولی آغاز شد که پس از مرمت و بازسازی به مجموعه گردشگری و سفره خانه سنتی تبدیل می شود؛ پیش از این قرار بود این باغ در نوروز ۱۴۰۲ به بهره برداری برسد.

معاون استاندار کرمان همچنین با بیان اینکه مرمت و بازسازی بناهای تاریخی موجود در روستاها و شهرهای کوچک به مهاجرت معکوس منجر می‌شود، افزود: روستای قنات ملک (زادگاه سردار دل ها) نیز که جزو روستاهای مقصد گردشگری برای زائران شهید حاج قاسم سلیمانی است باید مورد توجه ویژه‌ قرار گیرد.

وی در بخش دیگری با اشاره به اینکه باید تقویم نمایشگاهی صنایع‌دستی این استان تهیه شود گفت: هیچ دستگاهی بدون هماهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی نباید نمایشگاه صنایع‌دستی برگزار کند.

مرمت بناهای تاریخی و هم‌افزایی ادارات

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کرمان نیز در این جلسه گفت: در شهرها و روستاها این استان بافت‌های ارزشمند تاریخی وجود دارد و منابع خوبی برای روستاها اختصاص یافته که به همکاری و هم‌افزایی دستگاه‌های مرتبط برای تجمیع منابع مربوطه نیاز داریم.

فریدون فعالی افزود: باید کمیته کارشناسی با حضور بنیاد مسکن، اداره‌کل روستایی و میراث‌فرهنگی تشکیل شود تا بتوانیم منابع لازم را تجمیع کنیم و سپس درصدد مرمت بناهای موجود در بافت تاریخی برآییم.

وی با بیان اینکه سال جاری پنج روستا برای مرمت و بازسازی هدف‌گذاری شده و در اولویت قرار می گیرد، اظهار داشت: قلعه ده‌میرزا تنها قلعه‌ای است که در کشور هنوز زندگی در آن جریان دارد و خوشبختانه برای سنگفرش معبر اصلی این روستا مسئولان بومی و مردم همکاری خوبی داشته‌اند.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کرمان با اشاره به اینکه فعالیت‌های خوبی در زمینه مرمت و بازسازی بافت‌های تاریخی مانند بخش راین، شهر جوپار، روستای تیکدر و بهرامجرد انجام شده است افزود: باید این اتفاق در دیگر روستاهای دارای بافت تاریخی نیز رخ دهد.

بنا به همین گزاش کرمان با هشت اثر ثبت جهانی بیشترین آمار آثار ثبت جهانی کشور را در بین استان ها به خود اختصاص داده است. ارگ بم (بزرگترین سازه خشتی جهان)، روستای دست‌کَند میمند با چندهزار سال قدمت، باغ زیبای شازده یا شاهزاده ماهان با ویژگی های منحصر به فرد باغ و معماری عمارت آن، دشت کویر لوت که قدیمی ترین درفش جهان از این کویر در منطقه شهداد به دست آمده و سه قنات «گوهرریز» جوپار در شهرستان کرمان، «اکبرآباد» و «قاسم آباد» در شهرستان بم و نیز روستای دارستان سیرجان و این شهرستان به عنوان خاستگاه بافت گلیم شیرکی سیرجان از آثار ثبت جهانی استان کرمان به شمار می روند.

◀️ آغاز عملیات فصل اول کاوش در تپه کلاته یاور بجنورد

مدیر کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان شمالی از آغاز عملیات گمانه‌زنی و کاوش باستان‌شناسی با روش مغناطیس‌سنجی در تپه کلاته یاور بجنورد خبر داد.

علی مستوفیان در گفت و گو با ایسنا، اظهار کرد: چندی پیش به‌ صورت تصادفی و حین اجرای برنامه‌های عمرانی و ساخت منازل مسکونی، در تپه باستانی کلاته یاور بقایای تدفین‌های عصر مفرغ و شواهد استقراری باستانی در این محوطه تاریخی پیدا شده بود که قدمت زیست در این منطقه از بجنورد را به بیش از ۴ هزار سال مربوط به عصر مفرغ (مفرغ میانی - جدید) می‌رساند.

وی افزود: فصل اول کاوش در تپه باستانی کلاته یاور با اعتباری بالغ بر ۵ میلیارد ریال از سوم خردادماه سال جاری آغاز شده است.

مستوفیان گفت: با توجه‌ به گستردگی محوطه باستانی و تداخل آن با بافت مسکونی روستا، کاوش باستان‌شناسی از طریق انجام بررسی آرکئوژئوفیزیک با روش مغناطیس‌سنجی تا پایان خردادماه امسال ادامه خواهد داشت.

◀️ گزارشی از پیگیری آزادسازی تپه باستانی چگاسفلی

مسئولان وزارت میراث‌فرهنگی بر لزوم گنجاندن آیین نامه املاک معوض در حریم آثار ملی در برنامه هفتم توسعه که بحث آزادسازی تپه‌های باستانی را تسهیل می‌کند، تاکید دارند.

به گزارش ایلنا، بحث آزادسازی تپه‌های باستانی و محوطه‌هایی که با وجود ساکن بودن خانوارهای متعدد در آنها، نیازمند کاوش باستان‌شناسی است، بارها و بارها مطرح شده است. یکی از شاخص‌ترین این تپه‌های باستانی نیز، چگاسفلی است.

تُل‌چگاسفلی یکی از مهمترین و قدیمی‌ترین میراث آئینی ایران است که در دشت زهره در جنوب شرقی خوزستان و به فاصله اندکی از خلیج‌فارس قرار دارد. چگاسفلی از محوطه‌های تاریخی نامزد ثبت جهانی است. برنامه تعیین عرصه محوطه چگاسفلی در دو مرحله پیش میدانی و میدانی انجام شده و در حین این عملیات گورهای ۷هزارساله هشت‌گانه کشف شد که نشان دهنده سنت منحصر به فرد تدفین در این منطقه است و نظیر آن در هیچ مکان دیگری پیدا نشده‌است. کاوش‌های چگاسفلی تعلق خلیج فارس به ایرانی‌ها را به ۶ هزار سال پیش برد. این کاوش‌ها سرنخ‌هایی به باستان‌شناسان داد که نشان می‌دهد ایرانی‌ها در ۲۰ کیلومتری خلیج‌فارس چگونه در هزاره‌های بعد روی تمدن‌های منطقه در بین‌النهرین تأثیر گذاشته‌اند.

در دهه ۱۳۴۰ روستایی به همین نام از زمان تقسیمات اراضی روی ویرانه‌های باستانی تل چگاسفلی شکل گرفت که بهسازی این روستا که از قضا در عرصه و حریم تپه باستانی قرار دارد، این روزها به بهانه‌های مختلف از لوله‌کشی گاز گرفته تا جاده‌کشی و جدول‌بندی تعرض و تخریب این تپه باستانی شدت گرفته است. هرچند طرح جابجایی روستا سال‌هاست روی میز قرار دارد اما تاکنون محقق نشده است.

نه تنها چگاسفلی بلکه بسیاری از تپه‌ها و محوطه‌های باستانی که نیازمند کاوش هستند اما زمین‌های کشاورزی و خانه‌های مسکونی که روی آن‌ها بنا شده‌اند، سال‌هاست در گیر و دار جابجایی روستاها هستند و هنوز در هیچیک از آنها موفق به جابجایی و آغاز گسترده‌ی کاوش‌ نشده‌ایم.

عزت‌الله ضرغامی (وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) با اشاره به آنکه یکی از مباحث مهم در حوزه میراث‌فرهنگی بحث TDR است که مربوط به حقوق مالکانه می‌شود، به ایلنا گفت: حقوق مالکانه در زمینه کشاورزی را در عمل انجام داده‌ام و نیازی به قانون ندارد چراکه اگر نگاهی به گزارش‌های کلاردشت داشته باشید شاهد آن خواهید بود که در کلاردشت که از سال ۱۳۴۲ تا امروز با مشکلات زیادی در حوزه مشخص شدن تکلیف زمین‌های خود مواجه بودند _ چراکه این زمین‌ها در تپه‌ای قرار داشت که در حال کاوش بود _ مشکل را در سفری به آنجا حل کردم و با گفتگویی که با وزیر داشتم و مصوبه‌ای که از رییس جمهور گرفتم، کار پیش برده شد.

او ادامه داد: هرجا محوطه‌ای داریم که درحال کاوش است یا تپه‌های باستانی که زمین‌های کشاورزی روی آن قرار دارد، معادل زمین‌های کشاورزی آن‌ها بلکه مرغوب‌تر، کمی آن‌سوتر از محوطه‌های باستانی و میراثی به مردم خواهیم داد تا کشاورزی کنند یا خانه‌های خود را بسازند. حتا سند مالکیت به آن‌ها خواهیم داد. شوراهای شهرها را نیز مسئول کردیم که هرکجا تپه‌ای باستانی قرار داشت که اجازه کشاورزی روی آن داده نمی‌شود، معادل آن به صاحب زمین، زمینی دیگر در مکانی آنسوتر از تپه باستانی بدهند. این مهم در قانون آورده شده و از این پس لازم‌الاجراست.

وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در پاسخ به این سئوال که اگر چنین قانونی برای تپه‌های باستانی در نظر گرفته شده، چرا سال‌هاست با وجود طرح جابجایی اهالی روستای چگاسفلی شاهد تغییر مکان این چند خانوار از عرصه و حریم این محوطه باستانی نیستیم و همچنان تپه باستانی چگاسفلی مورد تعرض قرار می‌گیرد، گفت: در تغییر مکان زمین‌هایی که روی تپه‌های باستانی قرار دارند دو بحث اعم از زمین‌های کشاورزی و زمین‌های غیرکشاورزی مطرح است. زمین‌های مسکونی دارای قوانین دیگری هستند. برای مثال در ایلام روستایی هست که کلا روی محوطه باستانی قرار دارد که باید کاوش شود. سال‌ها بنابر آن بود که حدود ۳۰ خانواده‌ای که خانه‌هایشان روی این زمین قرار دارد در زمینی حدود ۳۰ کیلومتر آنطرف‌تر خانه‌هایشان را بسازند. این زمین‌های جدید به آن‌ها داده شده اما با وجود گذشت ۳۰ سال از این مهم، هنوز این جابجایی اتفاق نیفتاده. چراکه مردم گرفتار هستند.

ضرغامی تصریح کرد: یکی از این ساکنین که یک خانه با یک طویله دارد، می‌گوید که پسرش می‌خواهد زن بگیرد و قصد دارد اتاقی در کنار طویله‌ای بسازد تا او در آن زندگی کند و به حاشیه شهر نرود اما میراث‌فرهنگی به او اجازه این کار را نمی‌دهد. چنین مواردی در سایر تپه‌های باستانی نیز صدق می‌کند. درواقع بزرگترین مشکلی که داریم با وجود آنکه زمین آماده است، آن است که می‌گویند پولی برای ساخت خانه در زمین جدید ندارند. می‌خواهند برایشان خانه هم بسازیم و بعد جابجا شوند. اینجاست که ما هم می‌گوییم «کو پول!».

او در پاسخ به سوال دیگری مبنی برآنکه چرا از تفاهم‌نامه‌هایی که با ارگان‌ها و نهادهای مختلف امضا می‌شود برای نمونه تفاهم‌نامه‌ای که چندی پیش با بنیاد مسکن منعقد شد برای بهبود این شرایط استفاده نمی‌کنید، گفت: ما با نهادهای مختلف تفاهم‌نامه داریم، یکی از این تفاهم‌نامه‌ها نیز با بیناد مسکن است که از قضا بهترین همکاری را با ما دارند. البته عموما با تماس‌های تلفنی که شخصا انجام می‌دهم کارها انجام می‌شوند. حتا بخش‌هایی هم با کمک بنیاد آزادسازی شده است. اما باید دانست که چنین روندی یک شبه محقق نمی‌شود. جابجایی روستا نیازمند پول و اعتبار است که ما نداریم. کارمندان ما در استان‌ها پایین‌ترین حقوق را می‌گیرند. از یک سو مجوزهای چند صد میلیارد تومانی برای پروژه‌های گردشگری را تایید می‌کنند از طرف دیگر حقوق خودشان کمتر از ۱۰ میلیون تومان است. بعد می‌خواهیم فساد نباشد. تمام سیستم نظارتی ما در تلاش است که چنین اتفاقی نیفتد و البته که سلامت همکاران ما هم مهم است. درست است که طرح‌ها آماده و زمین نیز مهیا است اما جابجایی یک روستا کار آسانی نیست. جای دور نرویم، همین مصلای تهران، مگر طرحش آماده نیست اما چند سال است که به اتمام نرسیده؟ باید واقعیات را دید.

وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خاطرنشان کرد: در تلاش هستیم در استان‌های مختلف هر اندازه عقب ماندگی اجرایی وجود دارد با تماس‌های تلفنی و استفاده از روابط شخصی با سایر وزرا، حل و فصل کنیم. برای مثال در بروجن که یک تالاب بسیار زیبا، مقصد گردشگری است اما وقتی هوا تاریک می‌شود دیگر نمی‌توان نوک انگشت را دید و خانواده‌هایی که آنجا هستند مجبور می‌شوند چراغ‌های ماشین‌هایشان را روشن کنند تا بتوانند دید بهتری پیدا کنند، من در تماسی که با وزیر نیرو داشتم از او درخواست کردم تا روشنایی این مکان را تامین کند و او هم گفت با وجود آنکه پروژه‌ای در این خصوص تعریف نشده اما چون شما می‌گویید هر طور که هست با تعدادی تیر برق ۵ کیلومتر آنجا را تیرکوبی می‌کنم. البته که این کار قانونی نیست چراکه مصوب نشده اما آن‌هایی هم که مصوب می‌شوند به دلیل نبود اعتبارات عملیاتی نمی‌شوند. در تلاش هستیم تا جایی که می‌شود کار را پیش ببریم.

دادن زمین به میراث ملی تکلیف شود

مصطفی پورعلی (مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی در وزارت میراث‌فرهنگی) نیز درخصوص لزوم گنجانده شدن طرح حقوق مالکانه در قانون گفت: نهادها و وزارتخانه‌هایی مانند جهاد کشاورزی، بنیاد مسکن و… اختیار دادن زمین و ملک را به وزارت میراث در موارد مشابه دارند اما تکلیف‌شان نیست. یکی از انتقادات مهمی که در حوزه میراث و حقوق مالکانه مطرح می‌شود این است که چگونه است که برای نهضت ملی مسکن با سرعت تمام زمین‌های لازم تحول داده شد اما چرا این کار برای آثار ملی انجام نمی‌شود. اگر آثار ملی در قانون در زمره اولویت ملی قلمداد شوند، در آن صورت است که وزارت راه و شهرسازی و وزارت جهاد کشاورزی این امر را در اولویت خود قرار خواهند داد. در دولت جدید، ده‌ها مکاتبه درخصوص املاک معوض انجام شده اما این مهم باید در برنامه توسعه هفتم آورده شود که آیین نامه‌ای برای تسهیل در واگذاری اراضی معوض در نظر گرفته شود تا املاکی که در عرصه و حریم آثار تاریخی و ثبت ملی قرار دارند را مشمول شود.

پورعلی خاطرنشان کرد: این امر تاکنون چندین بار مطرح شده. آیین نامه اجرایی اعطای اراضی معوض حریم آثار ملی بسیار مهم است و باید در این خصوص ذکر و تاکید شود که دو وزارتخانه دخیل از جمله وزارتخانه راه و شهرسازی و وزارتخانه جهاد کشاورزی کار را در این خصوص تسهیل کنند؛ نه آنه بگویند در اولویتشان نیست. باید به همان اندازه که برای نهضت ملی مسکن برنامه و بودجه می‌گذارند برای این امر هم بگذارند. مثلا بگویند که ظرف ۵ یا ۱۰ سال این کار انجام می‌شود.

به گفته مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث‌فرهنگی، اگر بودجه‌ای که برای این بخش در وزارتخانه در نظر گرفته شده تخصیص یابد ولو همان ۹۱ میلیارد، بازهم می‌توان بخشی از مشکلات را حل و فصل کرد. تاکنون چندین بار پیشنهاد گنجاندن آیین نامه اجرایی اعطای اراضی معوض حریم آثار ملی در برنامه توسعه هفتم داده شده اما سازمان برنامه و بودجه این مهم را در نظر نگرفته است. موضوع تملک آثار ملی باید در اولویت‌های طرح‌های دولت قرار گیرد.

لازم به یادآوری است که سال‌هاست شاهد تعرض به محوطه چگاسفلی به بهانه‌های مختلف از کشیدن لوله‌های گاز تا خیابان کشی و… هستیم. آذر ۱۴۰۱ در نامه شورای فنی با امضا ۸ نفر از اعضا آمد که «با توجه به درخواست ۲۶ آذر از سوی سرپرست فرمانداری شهرستان بهبهان مبنی بر اجرای کانیو و دفع آب‌های سطحی بر اساس مسیر پیشنهادی شرکت گاز و با تاکید بر صورت‌جلسه ۱۶ مهر ۱۴۰۱ شورای فنی امکان اجرای طرح ساماندهی فاضلاب و اجرای کانیو دفع آب‌های سطحی با عمق ۲۵ سانتی‌متر از مسیر از پیش حفاری شده تا زمان جابجایی روستا به استناد ضوابط عرصه وحریم مشروط به تصویب در شورای فنی وزارتخانه بلامانع است.» بر این اساس درحالی که باید سازو کار جابه جایی روستا در نظر گرفته شود، بازهم اجازه تعرض به محوطه باستانی چگاسفلی داده شده است.

◀️ عملیات حفاری غیرمجاز در سمنان نافرجام ماند

فرمانده یگان حفاظت اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان سمنان گفت: با دستگیری ۶ حفار، یک فقره حفاری غیرمجاز در سمنان نافرجام ماند.

به گزارش روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان سمنان، ابوالقاسم کربلایی غلامی با اعلام این خبر گفت: شش حفار غیرمجاز که به‌منظور به دست آوردن اشیای تاریخی اقدام به حفاری در شهر سمنان کرده بودند، دستگیر شدند.

فرمانده یگان حفاظت اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان سمنان افزود: در پی اعلام مردمی مبنی بر حفاری غیرمجاز در یکی از مناطق سمنان، به‌سرعت نیروهای یگان حفاظت اداره کل میراث‌فرهنگی استان سمنان با همکاری مأموران نیروی انتظامی برای بررسی موضوع به محل اعزام شدند.

غلامی با قدردانی از همکاری صمیمانه نیروی انتظامی شهرستان، یادآور شد: متهمان پس از دستگیری و تشکیل پرونده، برای سیر مراحل قانونی به مراجع قضایی معرفی شدند.

او گفت: صیانت از میراث‌فرهنگی در استان سمنان به دلیل گستردگی و پراکندگی آثار نیازمند مشارکت همه‌جانبه هم‌وطنان در معرفی حفاران و دلالان اشیای عتیقه دارد.

فرمانده یگان حفاظت اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان سمنان افزود: هم‌وطنان و دوستداران میراث‌فرهنگی می‌توانند گزارش‌های خود در خصوص تعرض یا تخریب آثار تاریخی استان را از طریق تماس با سامانه خبری به شماره تلفن ۳۱۷۰۵ اعلام کنند.

بر اساس ماده ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) هرگونه حفاری و کاوش به‌قصد به دست آوردن اموال تاریخی و فرهنگی ممنوع بوده و مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و ضبط اشیا مکشوفه به نفع وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و ادوات حفاری به نفع دولت محکوم می‌شود.

◀️ آیین گَل، میراث کهن باینگان

عزیز مصطفایی ، مردم‌شناس

آیین گَل باینگان، یکی از رسوم یاریگری سنتی است که در منطقه باینگان به قوت خوت باقی مانده است، در این آیین مردمان منطقه باینگان با بهره‌گیری از ظرفیت گَل در کارهای عام المنفعه شرکت می‌کنند و بدون صرف هزینه مادی به بهترین شکل ممکن آن را به نتیجه می‌رسانند.

یکی از نمونه‌های نمود این میراث‌فرهنگی ناملموس ارزشمند، ساخت و بازسازی راه در مناطق صعب العبور است، که بدون بهره‌گیری از ظرفیت گَل انجام آن غیر ممکن است، مردمان باینگان حاملان و اجرا کنندگان این آیین هستند و با توجه به شیب بسیار منطقه باینگان و ریزش‌های راه‌ها بر اثر بارش برف و باران هر ساله اوایل بهار با در نظر گرفتن شرایط آب‌و‌هوایی راه‌ها را بازسازی می‌کنند تا مردم و دام‌ها بتوانند به نواحی ییلاقی دسترسی آسان داشته باشند.

مراحل و نحوه انجام کار

گَل نیاز به هماهنگی دارد، هسته اولیه این هماهنگی در مکان‌های عمومی و جاهایی قرار دارد که مردان باینگان دور هم جمع می‌شوند و کار را شروع می‌کنند و افرادی که سرشناس و مورد اعتماد مردم هستند سردمدار این هماهنگی هستند، بعد از تشکیل هسته اولیه، بحث و تبادل نظر به مسجد باینگان کشیده می‌شود و روحانی محل با مردم درباره اهمیت همیاری و گَل صحبت می‌کند، فضای مجازی نیز تاثیر بسزایی در این هماهنگی دارد و خبرهای مربوطه در کانال‌های محلی به سرعت دست به دست می‌شود و همه از چند و چون کار باخبر می‌شوند.

بالاخره در روزی که هوا مساعد است افرادی که هسته اولیه را شکل دادند، خود جوش به سمت بازسازی یا ساخت راه حرکت می‌کنند و مشغول به کار می‌شوند شاید روزهای اول تعداد اندکی شروع به کار کنند ولی هر روز به این تعداد افزوده می‌شود و تعداد بیشتری از مردم درگیر گَل می‌شوند. علاوه بر نیروی کار زنان، نوجوانان و حتی افرادی که از باینگان کوچ کرده‌اند و خارج کشور رفته‌اند نیز به نوعی درگیر آیین گَل می‌شوند.

تقسیم کار بر اساس تجربه افراد به صورت خودجوش انجام می‌شود و تعداد افراد شرکت کننده نیز تاثیرگذار است. هر چند افرادی که روابط دوستانه با یکدیگر دارند، ترجیح می‌دهند با هم کارکنند، اما در گروه‌های که برای بازسازی و ساخت راه در باینگان تشکیل می‌شود حتما یک یا دو استاد کار ماهر همراه هستند.

گروه اول اهمیت فروان دارد زیرا مسیر را مشخص می‌کنند. خبره‌ترین استادکاران در این گروه هستند و به گروه «برن کیش» یعنی گروه جلودار معروف‌اند. گروه جلودار مسیر را مشخص می‌کند و سعی دارد راهی هموار را مسیریابی کند و در مسیر نیز کمترین صدمه به پوشش جنگلی برسد.

نکته قابل ذکر این است که مشاهده می‌شود اکثر افراد تخم بلوط را به همراه دارند و در کنار ساخت و بازسازی راه دانه‌های بلوط را نیز می‌کارند و این کار باعث غنی شدن پوشش جنگلی می‌شود.

نقش زنان در گَل

گَل فقط به گروه کار بر روی راه محدود نمی‌شود بلکه زنان نیز در باینگان دست به کار می‌شوند و برای گَل کلوچه محلی و آش می‌پزند و به عنوان میان وعده از گَل پذیرایی می‌کنند. این کار علاوه بر تجدید قوا یک نوع انگیزه مضاعف برای ادامه کار ایجاد می‌کند و حتی زنان سالخورده باینگان که توان لازم برای کمک به گل را ندارند دست به دعا هستند که گَل به سلامت برگردد.

بانو ادیبه یکی از زنانی که در کار گَل شرکت کرده بود در مورد مشارکت زنان این گونه روایت می‌کند: «همچنان که مردان در کار گَل شرکت کرده‌اند، زنان نیز با پخت نان و کلوچه‌های محلی در این کار مردان را همراهی می‌کنند و هر زنی به نوعی در این کار شرکت می‌کند و حس و حال خوبی در این ایام میان زنان ایجاد می‌شود.

گَل و حس تعلق به خاک

گَل حس تعلق و احساس مسئولیت به خاک را ایجاد می کند، این یکی از مسائلی است که در دنیای مدرن کم رنگ شده است در مصاحبه‌ای که با سینا، پسری در مقطع راهنمایی داشتم می‌توان به خوبی این حس را یافت:

« من خودم را هر روز بعد از مدرسه به گَل می‌رسانم، فقط دو روز همراه پدرم بوده‌ام و بقیه روزها به تنهایی آمده‌ام. همکلاسی‌های دیگرم اشکان و شایان نیز همراه من می‌آیند، امروز مریض بوده‌اند و نتوانستد بیایند وقتی در مدرسه از گَل و شرکت در آن صحبت می‌کنم احساس غرور و شادی به من دست می‌دهد و احساس خوبی دارد که در نوسازی راه شرکت داشته‌ام و بعدها که از این راه رد شوم احساس می‌کنم متعلق به خودم است"

گَل در آموزه‌های دینی و فرهنگی

ماموستا انفرادی، روحانی محلی روایت گَل را از دیدگاه دینی اینگونه مطرح می‌کند: «در قرآن به اهمیت جمع اشاره شده و فرموده خداوند این است که به ریسمان الهی چنگ بزنید و متفرق نشوید، در باینگان نیز با توجه به شرایط جغرافیایی و توپوگرافی از قدیم الایام این مهم را درک کرده‌اند و برای همین است که گَل در باینگان پابرجا است اگر به بافت معماری باینگان دقت کنید هسته اصلی متراکم است و این نشان از نزدیکی مردم باینگان است که به این نتیجه رسیده‌اند که با نزدیکی به همدیگر و همیاری کارها و روال زندگی بر وفق مراد می‌گذرد.

در شادی و شیون مردم باینگان نیز ظرفیت گَل و همیاری نهادینه شده است برای همین اگر کسی در باینگان متوفی شود، همسایه‌ها به مدت یک هفته برای آنان غذا می‌پزند و از آن‌ها پذیرایی می‌کنند. کار جمعی در باینگان نهادینه شده است و بنده نیز در خطبه‌های نماز جمعه در مورد کار جمعی صحبت کردم و مردم را به انجام این کار ترغیب کردم. کار جمعی در باینگان نمود بسیاری داشته در ساختن دو مسجد در باینگان تمام امورات با بهره گیری از ظرفیت گَل انجام گرفت.»

آموزه‌های فرهنگی‌تاریخی و مذهبی در فرهنگ ایرانی پیش از نفوذ فرهنگ غربی و نظام سوداگری به انسان می‌آموزد که «دست خدا با جماعت است» و «قربان دست بسیار» و «راه به رفیق خوش است» و «دست دست را می شوید و هر دو دست صورت را» و «اره با دندانه‌ها می‌بُرد نه با دندانه‌ای» و بلاخره اینکه خیر در همراهی است و نه در تنهایی.

پیشینه تاریخی گَل

تاریخ گَل و تعاون به قدمت تاریخ آدمیان به روی این کره خاکی است. قرائن و شواهد مردم‌شناسی، باستان‌شناسی و تاریخی نشان می‌دهد که آدمی در ابتدای زندگی خود با ضرورت‌ها و نیازهای حادی روبرو بوده و برای پاسخ به نیازهای اولیه و اساسی خود متکی به تک تک افراد و ناچار به یک کاسه کردن تمامی نیروی گروه بوده است.

بنابراین افراد گروه چنان برای او عزیز و حیاتی بوده‌اند که در همکاری‌های صمیمانه جمع، کمتر جایی برای رقابت، ستیزه، حسادت و خودخواهی باقی مانده و در این شرایط چنین فرهنگی بیش از هر زمانی "ما" مهم بوده است نه "من".

با شرحی که رفت گَل یا تعاون میان جوامع انسانی از ابتدا تا اکنون به اشکال مختلف ادامه داشته است و بر اساس شیوه زندگی و جغرافیایی باینگان می‌توان پیشینه گَل و همکاری میان این مردمان را به دوران‌های بسیار دور برگرداند به عبارتی مردم باینگان به صورت تجربی به این نتیجه رسید‌ه‌اند که راه گشایش بسیاری از کارها در منطقه بهره‌گیری از ظرفیت گَل است.

برای همین است که گَل به صورت پایدار در میان این مردمان باقی مانده است و هر از چند گاهی با توجه به کارهای و فعالیت های جدید گَل نیز در اشکال مختلف مانند کمک در آب‌رسانی ، برق، گاز و ... در باینگان نمود پیدا کرده است.

آیین گل باینگان به شماره ۲۷۸۳ در ۱۹ دی‌ماه ۱۴۰۱ در فهرست میراث‌فرهنگی ناملموس به ثبت رسیده است.

◀️ سیبه ؛ محوطه ای تاریخی در بستک

سپهر زارعی*

در روستای کوخرد شهرستان بستک،محوطه‌ باستاني کمتر شناخته‌شده‌ای وجود دارد که ساکنان روستا، آن را شهر سیبه می‌خوانند که در برخي منابع مکتوب نیز به همین نام نوشته‌شده است.

پراکندگي آثاری از دوران پیش‌ازتاریخ تا دوران متأخر اسلامي در اطراف منطقه کوخرد، وجود سنگ‌نگاره‌هایی از دوران پیش‌ازتاریخ تا اسلامی، سازۀ آبي تِرِنُه (از سازه‌های ساخته‌شده در دورۀ ساساني)، آرامگاه دو گنبدان و حمام دورۀ اسلامي، همگي از غنای این خطه خبر می‌دهند.

شهر باستاني سیبه امروزه در قسمت جنوب غربي روستای کوخرد قرار دارد و چندین خانه مسکوني روی عرصه این شهر تاریخي در قسمت شمال شرقي آن ساخته‌شده است. یک رودخانه فصلي/آب بریدگي از قسمت مرکزی این محوطه می‌گذرد که همین رودخانه، باعث آشکارسازی بخش‌هایی از ساختارها و سازه‌های این محوطه باستاني شده است؛ ازجمله حمام شهر سیبه که توسط همین سیلاب‌های فصلي که از بالادست می‌آید، آشکار شد.

نتایج مطالعه منابع مکتوب و بررسی‌های باستان‌شناختی و به‌طور ویژه بررسي آرکئوژئوفیزیک انجام‌شده در این محوطه، حاکي از آن است که اگرچه وجود برخي آثار در اطراف و نزدیکي محوطه باستاني بر این مطلب که این منطقه جغرافیایي، منطقه‌ای دارای استقرار در پیش از اسلام بوده، صحه می‌گذارد، اما نتایج مطالعات میداني و سفال‌های سطحي، انتساب این محوطه به دوران پیش از اسلام جای تردید دارد.

آنچه امروز از شهر سیبه بر روی سطح دیده می‌شود، عبارت است از: حمام شهر سیبه در شرق و محوطه گورستان در غرب. در قسمت غربي، یک منطقه مسکوني سنگي موسوم به محله بونجرون واقع‌شده که تماماً از سنگ‌های قلوه‌ای، با اندازه‌های متفاوت ساخته‌شده است. آرامگاه دو گنبدان و مقبره یکي از مشایخ اهل سنت نیز در این گورستان قرار دارد.

در قسمت جنوبي محوطه، پراکندگي اندکي از سفال دیده می‌شود و قسمت شمالي محوطه نیز، جاده اصلي آسفالته کوخرد-هرنگ می‌گذرد و این باعث از بین رفتن احتمالي قسمتي از شهر باستاني شده است.

بعد از جاده نیز تعداد زیادی آب‌انبار و ساختمان‌های جدید ساخته‌شده است. در طي بررسي تعدادی از سفال‌های سطحي جمع‌آوری شد که بر اساس مستند نگاری و مطالعه آن‌ها، مربوط به دورەه اسلامی است. حمام و آرامگاه موجود در محوطه نیز متعلق به دوران اسلامي است.

سیبه؛ محوطه تاریخی اسلامی

بر اساس بررسی‌های انجام‌شده، این نتیجه حاصل می‌شود که اگرچه ممکن است این منطقه جغرافیایي در دوران پیش از اسلام و به‌خصوص دوره ساساني، منطقه‌ای جهت سکونت بوده باشد و آثاری از این دوران در اطراف این محوطه باستاني وجود داشته باشد، اما به‌طور ویژه محوطه باستاني شهر سیبه، محوطه‌ای اسلامي و تعلق آن به دوره ساساني بسیار مشکل است.

می‌توان گفت کوخرد فعلي با توجه به یافته‌های باستان‌شناختی مرتبط با شهر سیبه در جنوب و همچنین در شرق کوخرد و به‌علاوه بخش غرب، بر روی شهر باستاني سیبه شکل‌گرفته و می‌توان گفت این دهستان تداوم این محوطه تا به امروز است.

کوخرد در مسیر راه‌های تجاری قرار داشته است و در منابع دوران متأخر اسلامی بالأخص در دوره صفویه نامي از این منطقه به چشم می‌خورد که بیشتر در سفرنامه سیاحان بدین مکان اشاراتي کرده‌اند.

کوخرد با توجه به موقعیت جغرافیایي آن، شرایط اقلیمي مناسب، منابع آبي غني و زیست بومي مناسب همواره در ادوار مختلف موردتوجه بوده است. با استناد به یافته‌های باستان‌شناختی و آثار باستاني این منطقه، پیشینه‌ای از پیش‌ازتاریخ تا دوران معاصر را در برمی‌گیرد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به محوطه سنگ‌نگاره‌های شمال روستا، محوطه مدفون شهر سیبه، محله بنجرو ن مجموعه دو گنبدان، سد ترنه، قلعه چاه گبری، کاروانسرای کوخرد، و بافت تاریخي دوران قاجار تا پهلوی اشاره کرد.

کوخرد در مسیر ارتباطي بستک به بندرلنگه قرار دارد که این مسیر در دوران صفوی و با استناد به کاروانسراهای موجود از مسیرهای اصلي ارتباطي بوده که در کتاب تاریخ کمبریج و همچنین سفرنامه کارری نیز بدان اشاره‌شده است.

سیبه؛ دیار عاقلان و دانایان

بنا به روایات تاریخي، نام قدیم کوخرد، سیبه بوده است؛ سیبه یا سیبا واژه‌ای است به معني «شهر دارای حصار و بارو» و معاني دیگری همچون قلعه یا دیواری از چوب و علف و دور قلعه و شهر، سنگر دوره شهر و قلعه نیز دار د.

نام سیبه در دورۀ اسلامی به «کوی خرد» که به معنای «دیار عاقلان و دانایان و خردمندان» بوده، تغییر کرده و پس‌ازآن به شکل کوخرد به‌کاربرده می‌شود.

در خصوص کلمه «کویِ خِرَد» این واژه در سفرنامه کارری در سال ۱۶۹۴ نیز به‌کاربرده شده است؛ او در این سفرنامه چنین بیان می‌کند که: «روز شنبه در کاروانسرای بستک و در روز یکشنبه در کاروانسرای دهکده کویِ خِرَد به استراحت پرداختیم.»

شهر تاریخي مدفون در زیر رسوبات با نزدیک به ۴۵ هکتار وسعت است که نمونه‌ای منحصربه‌فرد در مناطق پس‌کرانه‌ای خلیج‌فارس محسوب می‌شود.

شهر سیبه بر سر یکي از راه‌های تجاری خلیج‌فارس به مرکز فلات ایران (بندرلنگه ـ بستک ـ لار) قرارگرفته است و بر اساس بررسی آرکئوژئوفیزیک، این شهر دارای بخش‌های مختلف بازرگاني ـ تجاری، عام‌المنفعه، مسکوني و... است.

عليرغم وجود سفال‌های اسلامي، شواهدی از وجود سفال‌های ساساني نیز در این شهر تاریخی گزارش‌شده است؛ این مسئله با توجه به نزدیکي اثر به سد ترنه (مربوط به دورۀ ساساني)، قابل‌توجه است.

سطح محوطه سیبه را زمین‌های کشاورزی پوشانده و چند ساختمان برای دام و احشام نیز در اطراف آن ساخته‌شده است. غرب محوطه را گورستان باستاني دو گنبدان و آرامگاه سه تن از علما و مشایخ کوخرد تشکیل می‌دهد. رودخانه مهران در حدود ۷۰۰ متری جنوب محوطه، و یک رودخانه فصلي در بخش شرقي محوطه جریان دارد.

در دیواره رودخانه فصلي، بقایای فرهنگي قابل‌مشاهده است. در بخش غربي محوطه، محله بونجرون (شهر سنگی)، گورهای باستاني و آرامگاه دو گنبدان قرار دارد. محله بونجرون، در قسمت شمالي و شمال غربي شهر تاریخي سیبه قرار دارد.

اطراف این قسمت از محوطه شهر سیبه، گورستان عظیمي قرار دارد که بخش شرقي آن از بین رفته و بخش جنوبي و غربي آن حکایت از این گورستان وسیع دارد که سنگ قبور متعدد تاریخي نیز در بین قبور با فرم ساده به چشم می‌خورد.

یافته‌های باستان‌شناسی دوره ایلخانی و تیموری در سیبه

اکثر سفال‌های سطحي جمع‌آوری‌شده در محوطه سیبه، حاکي از تعلق آن به دوره اسلامی است. هرچند که در بررسی‌های پیشین، اشاره‌ای به سفال‌های دوره ساساني در محوطه شده بود، ولي در بین سفال‌های جمع‌آوری‌شده، این نوع سفال‌ها به چشم نمی‌خورد.

یافته‌های سفالي سطحي شهر سیبه از دوران قرون میانه اسلامی به‌ویژه در دوره ایلخاني تقریباً در تمامي سطح محوطه همسان است و در بین آن‌ها، نمونه‌هایی از دوره‌های تیموری و صفوی نیز به چشم می‌خورد. آثار دیگری همچون گورستان، کاروانسراها و همچنین منابع تاریخي ـ نوشتاری، سفرنامه سیاحان و بافت تاریخي فعلي، دلایلي از تداوم سکونت در شهر سیبه و سپس روستای کوخرد است. علاوه بر ساختارهای معماری که در بررسی‌های آرکئوژئوفیزیک به‌دست‌آمده است، منابع آبي همچون چاه‌ها و آب‌انبارهایی با فرم‌های اغلب مستطیل و مدور به چشم می‌خورد.

با توجه به مطالعات آرکئوژئوفیزیک در سطح شهر سیبه، آنومالی‌های خطي منظم و پلان ساختارهای زیرسطحی قابل‌رؤیت است. بر اساس این شواهد، تمرکز سفال‌های ایلخاني و تیموری در شرق محوطه (محدودۀ حمام تاریخي سیبه) بوده، اما در غرب محوطه (محله بونجرون) تمرکز سفال‌های صفوی بیشتر به چشم می‌خورد.

سفالینه‌های لعاب‌دار و بالأخص آبي ـ سفید با نقوشي همچون نقشه‌ای طبیعت‌گرایانه (گیاهي، آبشار و کوه)، جانوری، اسلیمي و خطوط، و نقش ساختارهای معماری همچون نقش موسوم به پاگودا از یافته‌های شاخص سفالي این محوطه به شمار می‌آیند.

* معاون میراث‌فرهنگی، اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان هرمزگان

Historical attractions of Iran - 41 - Hindus Temple

This temple with the national registration number of 1999, is built in 1310 SH by Indian merchants of Shikarpur city in the west of India, for the Hindus who lived in Bandar Abbas and were busy with commerce during Mohammad Hasan Khan Sa’ad al-Malek reign since 1300 to 1344 SH

Hindu temple is related to the late of Nasser al-Din Shah Qajar period and was used in Muzaffar al-Din Shah Qajar period. The building of this temple consists of a central domed rectangular room. Hindu temple architecture and the design of the whole building is influenced by Indian temples architecture and the architectural style of the dome and its surrounding stalactite makes it different from other domes in the Persian Gulf, and the other domes of Iran

Coral stone, mortar, mud, coral stone, thick stucco and louis chalk had been used in the temple construction. Hindu are the followers of Brahman (those who believe in Brahma, Vishnu) and this temple is belonged to Vishnu. There are some small rooms for students of the Brahman school in the corridors and some religious paintings can be seen inside some rooms one of the most important of which is Krishna, the God of flutist

◀️ جاذبه‌های فرهنگی ، کرمانشاه را قطب گردشگری می‌کند

مهدی خالوندی *

استان کرمانشاه با توجه به تنوع اقوام، مذهبی، گویش، موسیقی، مراسمات کهن آیینی ایرانی و اسلامی و مواریث ناملموس بسیاری که بخش قابل توجهی از آن ثبت ملی شده است، از ظرفیت ویژه‌ای برای جذب مخاطبان و گردشگران به این استان برخوردار است.

این تنوع فرهنگی با جذابیت‌های بی نظیرش فرصتیست که از گذشتگان برای ما به جای مانده تا بتواند امروز به نمادی از شکوه و عظمت این دیار تبدیل شوند و به یک برگ برنده برای تحول گردشگری و توسعه استان فرهنگ پرور و مهمان نواز کرمانشاه تبدیل شود.

اجرای برنامه آئینی«هلال نوروز» که به مناسبت حلول ماه مبارک رمضان در مجموعه تاریخی فرهنگی طاق‌بستان برگزار شد، نشان داد جذابیت‌های فرهنگی این دیار تا چه میزان می‌تواند مورد توجه و استقبال گردشگران قرار گیرد. حضور بیش از ۱۲هزار نفر گردشگر در این مجموعه در روز پنجشنبه سوم فروردین‌ماه نه تنها یک روز تاریخی برای طاق‌بستان رقم زد، بلکه نشان داد با اجرای مراسماتی که ریشه در اصالت و فرهنگ این دیار دارد، تا چه میزان می‌توان موجبات جذب گردشگران را فراهم کرد.

این اقدام مجموعه مدیریتی استان در برگزاری این رویداد، نشان از اعتقاد جدی و نگاه ویژه به مقوله فرهنگی و برنامه‌ریزی برای توسعه گردشگری دارد. اتفاقی که می‌توان با یک تقویم فرهنگی منظم در طول سال در مناسبت‌های ملی و استانی در جای جای استان کرمانشاه تکرار و موجبات رونق گردشگری استان و حفظ اصالت فرهنگی و توسعه هویت ایرانی اسلامی در میان نسل جوان که تشنه دیدن زیبایی‌های فرهنگی جامعه هستند، شود.

استاندار کرمانشاه از زمان حضور در راس مدیریت ارشد استان، بارها در جلسات مختلف مکررا بر لزوم توجه به گردشگری به عنوان محور اصلی و اساسی برای توسعه استان کرمانشاه تاکید داشته و لزوم برنامه‌ریزی و ورود جدی به این مقوله را در دستور کار خود و مجموعه‌های مرتبط با این حوزه قرار داده است.

استاندار کرمانشاه باید بداند و یا بهتر است بگوییم به درستی دریافته است که استان کرمانشاه با همه قابلیت‌های تاریخی و طبیعی خود به لحاظ جاذبه‌های گردشگری نتوانسته است، آنگونه که شایسته آن است به مقصد گردشگری تبدیل شود. از دلایل عمده که با وجود همه این ظرفیت‌ها کرمانشاه هنوز به مقصدی با ماندگاری بالا برای گردشگران تبدیل نشده است، اگر بخواهیم به دو مورد اشاره کرد می‌توان به عدم وجود جاذبه‌های تفریحی و سرگرمی مناسب و کم توجهی به مقوله‌های فرهنگی اشاره کرد.

آنچه که مسلم است سرمایه‌گذاری در حوزه پروژه‌های پیشران و تحول آفرین در حوزه تفریحی و گردشگری علاوه بر نیاز به سرمایه‌گذاران توانمند، در فرایند صدور مجوز تا بهره‌برداری بازه زمانی طولانی مدتی را طی می‌کنند و گاها به خاطر شرایط اقتصادی و حتی سنگ‌اندازی‌ها در مسیر پروژه خلل‌های چند ساله ایجاد می‌شود.

اما ظرفیت‌های فرهنگی استان با توجه به اینکه در حال حاضر با معضلی به نام عدم ماندگاری گردشگر مواجه هستیم، بهترین و بی‌نظیرترین فرصت را پیش روی ما قرار داده که بتوان با یک تقویم مناسب و با اجرای برنامه‌های بزرگ در سطح ملی و بین‌المللی شاهد تحول چشمگیر گردشگری استان و سیل سرمایه‌گذاران به این حوزه بود.

نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که بعید به نظر می‌رسد حتی بزرگترین پروژه‌های گردشگری نیز بتوانند روزانه بیش از ۱۰ هزار مخاطب را جذب خود کنند، اتفاقی که در سال‌های اخیر هرگاه برنامه‌ای شاخص از جنس فرهنگ اصیل منطقه در مجموعه‌ای همچون طاق‌بستان برگزار شده است، بارها تکرار شده و مخاطبین چند‌ هزار نفری را به خود جذب کرده است.

همچنین با توجه به تورم موجود و مشکلات اقتصادی مردم، فراهم کردن سفرهای ارزان و جذاب برای مردم تنها با عرضه جشنواره‌ها و رویدادهای اصیل از جنس فرهنگ و آداب مردم منطقه، اتفاق می‌افتد وگرنه در این زمانه کمتر کسی توان مالی پرداخت هزینه‌های آنچنانی تفریحات گران قیمت را دارد.

مجموعه مدیریت ارشد استان کرمانشاه اگر گردشگری را به عنوان محور توسعه استان قلمداد کرده و برای آن برنامه دارند باید بدانند جذابیت‌های فرهنگی می‌توانند کرمانشاه را به قطب گردشگری کشور تبدیل کند، گواه و سند این سخن برنامه‌ایست که سوم فروردین ماه در طاق‌بستان برگزار شد و حضور هزاران گردشگر شکوه این مجموعه را دو چندان کرده بود. اتفاقی که سال‌هاست شاهد آن هستیم، اما در عمل توجهی به آن آنگونه که شایسته و بایسته نام کرمانشاه است، نشده است.

*مسئول روابط عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کرمانشاه

◀️ دستگیری یک حفار غیرمجاز در شهرستان ساری

فرمانده یگان حفاظت اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مازندران از دستگیری یک حفار غیرمجاز و کشف و ضبط فلزیاب در شهرستان ساری خبر داد.

به‌گزارش روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مازندران، محمدرضا کردان ضمن بیان خبر فوق تشریح کرد: بنا بر گزارش پایگاه یگان‌حفاظت میراث‌فرهنگی شهرستان ساری و در پی اخبار واصله از سوی میراث‌بانان افتخاری مبنی بر فردی با هویت اعلام شده، که در اتومبیل شخصی خود در حال حمل دستگاه فلزیاب در محور ساری به قائم شهر بود، بلافاصله ماموران یگان حفاظت به‌همراه عوامل انتظامی با دستور قضایی به محل مورد نظر اعزام و پس از شناسایی خودروی اعلامی، در یک عملیات ایست و بازرسی توانستند یک دستگاه فلزیاب و آلات و ادوات حفاری و دو عدد سکه از جنس نقره کشف و ضبط کنند.

فرمانده یگان حفاظت اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اضافه کرد: در این‌ رابطه یک نفر با هویت معلوم دستگیر شدند و پرونده به‌منظور سیر مراحل قانونی تحویل مراجع ذی‌صلاح قضایی شد.

کردان عنوان کرد: طبق قانون، ساخت، خرید و فروش، نگهداری، تبلیغ و استفاده از هرگونه دستگاه فلزیاب و همچنین ورود آن به کشور منوط به اخذ مجوز از وزارت میراث‌فرهنگی کشور است.

او تصریح کرد: با هرگونه تبلیغ، خرید و فروش و استفاده از این دستگاه که به‌منظور کشف آثار و اموال تاریخی باشد، برخورد قانونی می‌شود.

◀️ تخریب یک ساباط تاریخی

یک باستان‌شناس از تخریب آخرین ساباط تاریخی شهرستان انار کرمان خبر داد.

به گزارش انجمن نیوز به نقل از صدا و سیما، محمدرضا نسب عبداللهی گفت: با وجود اینکه قدمت این ساباط به دوره صفویه بر می‌گردد، اما تاکنون در فهرست آثار ملی کشور ثبت نشده است.

این باستان شناس با بیان اینکه این ساباط تاکنون از گزند آسیب‌ها در امان بود گفت: این اثر تاریخی دیوار به دیوار مسجد تاریخی خواجه انار با قدمت دوره صفویه بود که در گذشته‌های دور و بر اثر فرسایش فرو ریخته و باقی‌مانده طاق آن که احتمالا اوایل پهلوی مرمت شده بود، هفتم خرداد تخریب شد.

وی همچنین اضافه کرد: ساباط‌ها، معابر دالان‌مانندی در کوچه‌ها هستند که در شهرستان انار کرمان نمونه‌های دیگری نیز از آن وجود داشت، همگی در گذشته تخریب شده بودند و ساباط کوچه مسجد تاریخی خواجه انار، آخرین ساباط بود که متاسفانه از بین برده شد. در حال حاضر فقط دیوار این ساباط که قدمت صفویه دارد، باقی‌مانده است.

◀️ چوب حراجِ معادن بر منطقه حفاظت شده کرکس استان اصفهان

کرکس برای طرق رود، کمجان، هنجه و اوره مادری بوده که در گهواره آن پاییدن گرفته و از شیره جان این کوهستان همیشه سیراب شده‌اند اما حالا این منبع آب شیرین در منطقه مرکزی اصفهان با تیغ تیز معادن قربانی می شود تا با تاراج روزانه ، این خطه پیشتاز در از دست دادن میراث طبیعی اش باشد.

به گزارش ایرنا، ۶۰ معدن از سال‌ها پیش به جان کرکس افتاده ند، از این شمار حدود ۳۹ معدن در منطقه حفاظت شده قرار دارند که سازمان صنعت، معدن و تجارت در سال ۱۳۸۶ به شرط ادامه کار این تعداد معادن، در قراردادی با سازمان حفاظت محیط زیست با ارتقای این منطقه شکار ممنوع به منطقه حفاظت شده موافقت کرد.

اما به روایت فعالان و کارشناسان محیط زیست اتفاقی که حالا در حال رخ دادن است اینکه، کرکس این منبع حیات بخش و یکی از مهمترین و بزرگترین منابع آب شیرین اصفهان ذره ذره در حال نابودی است. گفته می شود کرکس سالانه ۲ میلیارد مترمکعب آب شیرین تولید می‌کند و این ارتفاعات در جنوب غرب شهرستان نطنز و در جوار منطقه کویری موجب تعدیل آب و هوا و ایجاد چشمه ها و روان آب های پایداری شده که حالا به گفته فعالان محیط زیست منطقه، آب این چشمه ها و جوی ها به شدت تحت تاثیر فعالیت این معادن کاهش یافته، زیست بوم منطقه به شدت متاثر از گرد و غبار این معادن شده و منظر روستاها و این کوهستان یگانه در منطقه مرکزی استان اصفهان تخریب و از چهره طبیعی خارج شده است.

چنان که گفته شد حدود ۳۹ معدن فعال در منطقه حفاظت شده کرکس وجود دارد، منطقه ای که حدود ۱۱۴ هزار و ۵۰۰ هکتار از مساحت حدود ۳۰۰ هزار هکتاری این کوهستان را تشکیل می‌دهد. این معادن شامل ۱۶ معدن در اوره، چهار معدن در کمجان و ۱۹ معدن در طرق رود است. معادنی که پیش از ارتقای بخشی از کوهستان کرکس به منطقه حفاظت شده در آن وجود داشته اند اما آنچه تامل برانگیز می نماید فعالیت بی رویه آن ها با حجم برداشت هایی است که علاوه بر کاستن از حجم این میراث طبیعی گرانبها، تهدیدی است بالقوه برای یک منطقه حفاظت شده که عهده دار آن سازمان حفاظت محیط زیست است.

از این رو با سعید ستایش، رییس اداره حفاظت و مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان گفت وگو کرده ایم.

ایرنا: نظارت و پیگیری‌های سازمان شما در منطقه حفاظت شده کرکس آیا توانسته تا این لحظه نتیجه ای برای حفاظت بیشتر منطقه در برابر فعالیت های مضرِ معدن داران داشته باشد؟

در مجموع مدت زمانی که برای نظارت و پاسخگویی به شکایات و رای گرفتن در شورای عالی معادن بابت ۶۰ معدن نطنز وقت گذاشته ایم، معادل مدت زمانی است که برای ۹۵۰ معدن دیگر استان گذاشته ایم.

اداره کل محیط زیست استان اصفهان برای نظارت برای معادن نطنز از تمامی ظرفیت‌های قانونی خودش استفاده کرده است. حفاظت محیط زیست استان در این قضیه پیش قدم بوده و حتی معطل سازمان مرکزی حفاظت محیط زیست هم نبوده ایم. خودمان مساله شناسی و آسیب شناسی کرده ایم و پیشنهاد هم به مجلس داده ایم که برخی مواد قانون باید اصلاح شود. از هشت سال پیش، پیگیر این ماجرا بوده ایم اما به روز شده این پیشنهاد در سال ۱۴۰۰ به خانم رفیعی، نماینده فراکسیون محیط زیست مجلس داده شده است و گفته ایم این اصلاحات باید در قانون انجام شود. اگر قانون اصلاح شود و اختیارات حفاظت محیط زیست را بیشتر کنند، برخورد ما هم می تواند قوی تر باشد.

ایرنا: نتیجه چه شده است، آیا توانسته اید در مجلس نظرها را با پیشنهادات خود همراه کنید؟

تا این لحظه در پاسخ به این پیشنهاد، اتفاقی نیفتاده است و حتی بهره برداران معادن دنبال این بوده اند که همین اختیارات حفاظت محیط زیست استان را هم کم کنند. بلاخره باید دید در این معادله، نتیجه به نفع محیط زیست می چربد یا معادن.

ایرنا: کنترل و اعمال قوانین محیط زیست برای معادن منطقه کرکس در زمان حاضر به نظر چندان رضایت بخش نیست؛ در این رابطه پاسخ شما چیست؟

۶۰ معدن در منطقه حفاظت شده کرکس و اطراف آن وجود دارد. قرار بر این بود که در زمان تمدید پروانه معادن، حداکثر ضوابط زیست محیطی برای این معادن اعمال شود که همین اتفاق هم در حال رخ دادن است.

تمدید پروانه ها برای معادن منطقه کرکس ۲ ساله انجام می شود؛ پیشتر معادنی وجود داشته که پروانه آنها ۲۰ ساله و ۱۷ ساله تمدید شده بودند و به همین سبب دست و بال حفاظت محیط زیست برای نظارت بسته بود اما حالا تمدید پروانه ها دو ساله هستند و باید هر دو سال الزاماتِ مطابق با موارد نظارتی را رعایت کنند.

نکته اینکه، موارد مشخصی مصوب است و معادن باید به لحاظ زیست محیطی آنها را رعایت کنند، اما شاید این موارد تامین کننده نظرات و انتقادات برخی فعالان محیط زیست نباشد چرا که کلا آن ها معتقد هستند معادن در کرکس نباید کار کنند؛ چنین چیزی اما در قانون پیش بینی نشده است.

یکسری الزامات در ضوابط زیست محیطی فعالیت های معدنی، مصوب هیات وزیران در سال ۸۴ در نظر گرفته شده که معادن هم با در نظر گرفتن این شرایط و الزامات می توانند کارشان را ادامه بدهند و اگر هم رعایت نکنند نمی توانند به کارشان ادامه بدهند.

ایرنا: از جمله این ضوابط رعایت فاصله تا مناطق مسکونی و حساس است اما آنچه فعالان محیط زیست و ساکنان روستاهای اطراف کرکس به ایرنا گفته اند، گرد و غبار ناشی از فعالیت این معادن، مناطق آن ها را تحت تاثیر قرار داده است؛ در این رابطه چه اقدامی کرده اید؟

بله، در این ضوابط به عنوان مثال رعایت فاصله از سکونت گاه‌ها یا مراکز حساس مثل باغ‌ها باید ۵۰۰ متر باشد اما گاهی اوقات اهالی منطقه می گویند این فاصله کم است و باید بیشتر باشد. در جواب باید گفت چنین چیزی در قانون پیش بینی نشده است. ما مطابق با آنچه که در قانون پیش بینی شده است، می توانیم الزاماتی را برای معادن اجبار کنیم و اگر رعایت نکنند پروانه شان را تمدید نمی کنیم.

قوانین کشوری را نمی توان به راحتی تغییر داد مگر اینکه در شورای عالی معادن به صورت موردی درخواست اصلاح قوانین داده شود به عنوان مثال برای منطقه کرکس پیشنهاد بدهیم که فاصله تا مناطق مسکونی و حساس هزار متر باشد.

ضوابط زیست محیطیِ فعالیت معدنی درست است که فاصله ۵۰۰ متر را تعیین کرده اما چون در نطنز شرایط خاص است، می توان افزایش این فاصله را پیشنهاد داد.

اما تغییر این قوانین در شورای عالی معادن باز هم بسیار پیچیده است؛ به عنوان مثال شورای عالی معادن یک رای صادر کرد که بر اساس آن دو یا سه معدن از ۶۰ معدن کرکس به علت اینکه فواصلشان با مناطق حساس کم است و امکان جابه جایی هم ندارند، به طور کلی تعطیل بشوند. حفاظت محیط زیست اصفهان برای مصوب شدن این تصمیم در شورای عالی معادن انرژی گذاشت اما بهره برداران معادن با پیگیری ۲ ساله، این رای را با رای دیوان عدالت اداری شکستند.

ایرنا: چرا نظر شورای عالی معادن که رییس سازمان محیط زیست، رییس سازمان جنگل ها و مراتع، معاون معدنی وزارت صنعت معدن تجارت، یکی از نمایندگان مجلس، یک نفر از قوه قضاییه، نماینده وزیر کشور، سازمان نظام مهندسی، اتاق بازرگانی اعضای آن هستند و به سختی هم منجر به صدور رای شده است، به راحتی با رای دیوان عدالت اداری شکسته شد؟

گاهی اوقات مصوبات شورای عالی معادن به نفع محیط زیست بوده است اما همان مصوبات با شکایت بهره برداران در دیوان عدالت اداری به دلیل مغایرت با حقوق بهره بردار معادن باطل شده است. شورای عالی معادن دارای اعضای تاثیرگذاری در حوزه تصمیم گیری شان هستند اما می‌بینید که دیوان عدالت ادارای می‌تواند با تکیه به قوانین قبلی همین مصوبات را بشکند. در واقع معادن هم دست بسته نیستند؛ آن ها هم برای خود سندیکا و اتحادیه دارند و قوانین معدن هم قوانین محکمی هستند.

ایرنا: از چه سالی پیگیر تغییر این قانون در رابطه با برخی معادنِ نطنز در شورای عالی معادن بودید؟

باید گفت در شورای عالی معادن هم به این راحتی نیست که پیشنهاد تغییری را بپذیرند و مصوب کنند. از سال ۹۳ – ۹۴ پیگیر تغییر فاصله این معادن بودیم. چنین نبوده که هیچ اقدامی در این رابطه صورت نگرفته باشد؛ اما بعضی اوقات یکسری اقدامات مطابق با قوانینی که وجود دارد جوابگو نیست. به لحاظ وقت و انرژی چند سال طول کشید تا توانستیم این موارد را در شورای عالی معادن مصوب کنیم اما نتیجه چنین شد که دیوان عدالت اداری رای را شکست.

ایرنا: چرا در یک منطقه حفاظت شده، سازمان حفاظت محیط زیست تا این لحظه نتوانسته پاسخ قابل قبولی به انتقادات فعالان محیط زیست نسبت به فعالیت معادن داشته باشد؟

تعداد زیادی معادن در نطنز وجود دارند؛ این منطقه در یک حوضه آبخیز کوچک است و هرچقدر استاندارد برای معادن تعریف بکینم باز هم آسیب خودش را می زند. ماهیت این فعالیت آسیب زا ست؛ اما در این زمینه حضور نهادهای دیگر که می‌توانند بر کاهش اثرات معادن بر وجه هایی چون منابع آبی یا آثار میراث فرهنگی موثر واقع شوند، کمرنگ است. من حضور میراث فرهنگی و شرکت آب منطقه ای را کمرنگ می‌بینم؛ بخشی از اعتراضات فعالان محیط زیست به بحث تاثیرات بر منابع آبی برمی گردد که باید حضور آب منطقه ای در این مساله جدی تر باشد.

ایرنا: در حال حاضر چه تعداد معادن در کرکس فعال هستند؟ تغییر یا تعدیلی وجود نداشته؟

به نسبت سال گذشته ۲ معدن از معادن منطقه نطنز سلب صلاحیت شده اند. بهره بردار یکی از معادن فوت و دیگری هم معدن را رها کرده اما ممکن است همین فردا این معادن به مزایده بروند و افراد دیگری برنده بشوند. ممکن هم هست که این معادن تا پنج سال دیگر هم فعال نشوند اما تعداد معادن در منطقه حفاظت شده کرکس در حال تغییر و تبدیل هستند.

ایرنا: چرا مقامات مربوطه در استان اصفهان به این فکر نکرده اند که با معادنی که شعارشان شاید اشتغالزایی باشد، چوب تاراج بر یک منبع مهم محیط زیستی می زنند؟ چرا هشدار کارشناسان و فعالان محیط زیست جدی گرفته نمی شود؟

ماهیت کارِ این معادن مخرب است و با قوانین فعلی کار دیگری نمی‌توان کرد. قانون معادن هم قانون محکمی است؛ همان طور که حفاظت محیط زیست برای مناطق حفاظت شده مقررات اعمال می‌کند، قانون معادن هم از بهره بردار حمایت می‌کنند.

قرارداد ننگینی در ارتقا کرکس به منطقه حفاظت شده در سال ۱۳۸۶ بین حفاظت محیط زیست و سازمان صنعت و معدن تصویب شد که در آن قید شده است معادن می‌توانند تا آخر عمر به کار خودشان در این منطقه ادامه بدهند. این اما تنها مختص استان اصفهان نیست. در زمان حاضر از ۳۰۹ منطقه حفاظت شده در کشور، تمامی آن ها در زمان ارتقا، حفاظت محیط زیست با صنعت و معدن تفاهم نامه تنظیم کرده است و همه هم، همین شرایط را گذاشته اند.

غیر از پارک های ملی که معدن در آنها ممنوع است، در مابقی مناطق همین روال وجود دارد. این نیست که تنها اصفهان چنین قرارداد ننگینی را امضا کرده باشد، بلکه بقیه قراردادها برای ارتقا به مناطق حفاظت شده در کل کشور به همین شکل بوده است.

از طرف دیگر اما نباید این موضوع را دور از نظر داشت که اگر ما همین منطقه را در سال ۸۶ ارتقا نداده بودیم، حالا معادن بیشتری در این منطقه اضافه شده بودند؛ عاقبت این ارتقا توانست افزایش معادن را محدود کند و تنها همین معادنی که وجود دارند به فعالیتشان ادامه بدهند.

برمبنای گزارش اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان، " منطقه حفاظت شده کرکس " با وسعت ۱۱۴ هزار هکتار بخشی از جنوبی ترین منطقه کرکس است که شهر نطنز در دامنه شرقی آن قرار دارد و راه ارتباطی این شهر به کاشان و اصفهان به ترتیب از شرق و جنوب آن می گذرد. منطقه کرکس از سمت جنوب شرقی به کویر بزرگ اردستان و از سمت غرب و جنوب غربی به بیابان های حد فاصل شهرهای اصفهان و میمه مشرف است. این منطقه در منتهی الیه شمال شرقی استان اصفهان و همجوار با اکوسیستم بیابانی و نزدیک به پارک ملی کویر قرار گرفته است. وجودکوه‌های بلند نظیر رشته کوه و قله کرکس موجب تغییرات پر دامنه آب و هوایی در این منطقه شده به طوریکه آن را از مناطق همجوار خود متمایز ساخته است.

◀️ آغاز مرمت قلعه حسن صباح

معاون اداره کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع استان دستی قزوین گفت: دور جدید مرمت قلعه حسن صباح الموت از محل اعتبارات این دستگاه آغاز شد.

احسان نورانی در گفت و گو با ایرنا افزود: در این مرحله مرمت دیواره های قلعه حسن صباح در دستور کار قرار دارد.

معاون اداره کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان قزوین اظهار کرد: 500 میلیون تومان اعتبار برای مرمت قلعه حسن صباح الموت در این مرحله در نظر گرفته شده است.

این مسوول گفت: قلعه حسن صباح به دلیل موقعیت قرارگیری و معماری از آثار تاریخی ارزشمند و خاص کشور به شمار می رود.

قلعه تاریخی حسن صباح در شمال روستای گازرخان در بخش الموت شرقی شهرستان قزوین قرار دارد و در سال ۲۲۶ هـ.ق به دست حسن بن زید علوی بنا شده است.

این قلعه در سال ۴۸۳ به تصرف حسن صباح در آمد و به یکی از پایگاه های مهم حکمرانی اسماعیلیان در ایران تبدیل شد و تا زمان سقوط این سلسه به سال ۶۵۴ مرکز فرمانروایی آنان بوده است.

پرتگاه‌های مخوف گرداگرد قلعه،‌خندق‌های سنگی برای جلوگیری از نفوذ مهاجمان،‌انبارهای ذخیره آب و آذوقه و سیستم پیچیده آب رسانی از ویژگی‌های این قلعه به شمار می‌رود.

قلعه حسن صباح در سال ۸۱ به شماره ۷۲۵۲ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.