حامد محمدی*: داده های باستان شناختی، تاریخی، قوم نگاری و بالتبع قوم باستان شناسی امروزی خاور نزدیک بر وجود و اهمیت سیاسی و اقتصادی و فرهنگی تمدن های بزرگ باستانی منطقه تاکید دارند. خاور نزدیک برای زمانی طولانی جوامع غنی و پیچیده ای از تمدن های مختلف را در سراسر تاریخ خود پرورانده است. در ایران، جوامع متمدن باستانی در نواحی مختلف برهمکنش سیاسی و اقتصادی بسیار بالایی با جوامع شهری و در سطحی پایین تر با جوامع روستایی داشته اند و توانسته اند آثار شاخص و باشکوه مادی و معنوی را در طول حیات خود بیافرینند. کنام های بوم شناختی و ویژگی های جغرافیایی سرزمینی ایران باعث شده تا هستی های خودمختار و از نظر قلمرو محدود و به هم وابسته را وادار نماید تا در استفاده از منابع منطقه ای با یکدیگر وارد برهمکنشی چند جانبه شوند. این مناطق بستری را تدارک می بیند که در آن شبکه ای از برهم کنش های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پرورانده شود. افزون بر این، پژوهش های حاضر نشان داده که جمع همۀ این عناصر در یک ساختار تعاملی چندجانبه می توانست برای همه ی کسانی که درگیر این فعالیت ها هستند، سودمند باشد.
همانطور که می دانیم وظیفۀ اصلی اداره میراث فرهنگی هر شهر به عنوان سیستمی سازمان یافته برای حفظ آثار تمدنی، در راستای اهداف فرهنگی آن شهر می باشد. این سازمان جهت تحقق اهداف خویش نیازمند تعاملی چندجانبه با مراکز فرهنگی شهری و روستایی و دیگر شهرها و حتی دیگر کشورها، می باشد. حال جهت بررسی عملکرد اداره میراث فرهنگی استان البرز، ابتدا پرسش هایی مطرح شده و سعی می شود پاسخی همراه با ادله کافی ارائه گردد.
اداره میراث فرهنگی استان البرز در دوره اخیر، چه اقدامات سازنده ای در راستای تحقق اهداف اساسی خود، انجام داده است؟
آیا این اداره دست کم در این چهار سال اخیر، توانسته است در جهت تعالی و پیشرفت فرهنگ شهری در استان البرز تعاملی قوی با شورای شهر، شهرداری، محیط زیست و دیگر سازمان های مرتبط با این زمینه، داشته است؟
تا به حال، این سازمان با تعداد زیاد مجریان و کارمندان خود، کدام خدمت فرهنگی برجسته ای را در حوزۀ نفوذ خود ارائه و یا حتی توانسته پتانسیل های فرهنگی استان البرز را به خوبی عرضه و ارائه نماید؟
چرا اداره میراث فرهنگی استانی با جمعیت حدود ۳ میلیون نفر، توانایی درآمد زایی حتی هزار تومان برای شهر خود را از طریق جذب توریسم با فروش حتی یک بلیط برای بازدید از اماکن تاریخی را ندارد و همیشه باید وابسته به دولت و سازمان های دیگر باشد؟ پس تعطیل شدن این اداره و توقف سرمایه سوزی های آن و صرف این هزینه در بخش های دیگر، خود عملی اقتصادی و فرهنگی محسوب شده که باید در صورت ادامۀ چنین روندی تحقق یابد.
مسلما پاسخ این پرسش ساده نداشتن توانایی های میراثی و فرهنگی شهر نیست که اگر این پاسخ باشد نگارنده می تواند تمامی آثار باستانی و فرهنگی استان را فهرست بندی نموده و در غالب یک لیست بلند بالا ارائه دهد و توانایی های بالقوۀ این آثار را نیز به رخ میراث فرهنگی بکشد تا مسئولین ذیربط در مقابل حجم عظیم این آثار، اندکی احساس شرمساری کنند. البته با تاکید بر این نکته که این احساس شرمساری در برابر تعدادی خشت و آجر و گل و غیره نیست بلکه شرمساری در برابر هویت این سرزمین و نیاکانمان است که در روزگاری با دستانی خالی و بدون صرف هزینه های گزاف و نداشتن امکانات ابزاری امروزی در راستای ساختن این آثار شکوهمند و سازندگی ایرانی بزرگ و پرافتخار گام نهاده اند و این فرهنگ غنی و ارزشی را که نمود بارز آن، این آثار ملموس باستان شناسی و رفتار مردمان شریف این سرزمین است را برای ما به ارث و یادگار گذاشته اند؛ ولی ما میراث داران و یا همان میراث خواران، با بی کفایتی و با اینهمه توان مالی و تکنیکی امروزی حتی توانایی حفظ این آثار را نداریم چه برسد به خلق چنین آثاری؛ که این نشان دهندۀ نداشتن توانمندی در افراد سازمان میراث فرهنگی شهر است که هم در زمینه عملی و هم در زمینه آگاهی رسانی به شهروندان کوتاهی نموده اند؛ شاید دلیل اصلی آن نبودن افراد متخصص باستان شناس و تاریخدان و مرتبط با فرهنگ در این سازمان است که امیدوارم با جابجایی های سازمانی افراد در دولت نوین یک خانه تکانی اساسی نیز در میراث فرهنگی کرج صورت پذیرد و افراد توانمند و متخصص و دانش آموختگان مرتبط با این سازمان، دست کم کرسی های ریاست این سازمان را به دست گیرند.

* کارشناس ارشد باستان شناسی دانشگاه تهران